Małgorzata A. Basińska, Anna Andruszkiewicz Cechy osobowości typu D a funkcjonowanie w chorobie pacjentów ze schorzeniami przewlekłymi

Abstrakt

Osobowość typu D jest specyficznym konstruktem, charakteryzowanym przez dwa wymiary: tendencję do doświadczania negatywnych emocji - depresji, lęku, gniewu lub wrogości oraz tendencję do społecznego wycofywania się. Najnowsze badania wskazują na jej istotną rolę w patogenezie i przebiegu wielu schorzeń.

W prezentowanej pracy podjęto zagadnienie występowania osobowości stresowej typu D w grupie przewlekle chorych w odniesieniu do wybranych aspektów funkcjonowania w chorobie: akceptacji choroby, przekonań na temat lokalizacji kontroli zdrowia i zachowań zdrowotnych.

Przebadano razem 204 osoby przewlekle chore, w tym 135 (66%) kobiet i 69 (34%) mężczyzn w średnim wieku 49,56 lat (SD = 13,13).

W badaniu zastosowano następujące metody psychologiczne: Skalę DS-14 do oceny osobowości typu D oraz Skalę Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale - AIS), Wielowymiarową Skalę Umiejscowienia Kontroli Zdrowia (The Multidimensional Health Locus of Control Scale - MHLC-B) oraz Inwentarz Zachowań Zdrowotnych - IZZ.

Badane osoby cechowały się zróżnicowanym nasileniem analizowanych zmiennych, przeciętnym nasileniem akceptacji choroby i dbałością o zachowania zdrowotne oraz częstszym lokowaniem przekonań na temat kontroli zdrowia w sobie lub w innych osobach, a rzadziej w przypadkowych okolicznościach. Mężczyźni nie różnili się istotnie od kobiet w zakresie akceptacji choroby, osobowości typu D i jej składowych oraz przekonań na temat lokalizacji kontroli zdrowia. Różnili się natomiast istotnie w zakresie podejmowanych zachowań zdrowotnych, a w szczególności w zakresie zachowań profilaktycznych, praktyk zdrowotnych i prawidłowych nawyków żywieniowych, o które kobiety bardziej dbały.

Stopień nasilenia cech osobowości D różnicował poziom akceptacji choroby, zachowań zdrowotnych, w szczególności prawidłowych nawyków żywieniowych i pozytywnego nastawienia psychicznego, oraz przekonań dotyczących zewnętrznej lokalizacji kontroli zdrowia - w zdarzeniach przypadkowych. Poziom cech D nie różnicował zachowań profilaktycznych i praktyk zdrowotnych oraz dwóch pozostałych przekonań na temat lokalizacji kontroli zdrowia - w sobie iw innych osobach.

Generalnie występowanie cech osobowości typu D utrudnia adaptacyjne funkcjonowanie w chorobie osobom chorym przewlekle.

Słowa kluczowe: chorzy przewlekle, osobowość typu D, akceptacja choroby, przekonania o lokalizacji kontroli zdrowia, zachowania zdrowotne