Zuzanna Małecka Czy minimalistyczne życie to dobre życie? Wstępne rozstrzygnięcia definicyjne i związki minimalizmu z dobrostanem psychicznym, poczuciem własnej wartości i skuteczności

The article is available under the terms international 4.0 license (CC BY-NC-ND 4.0).

Zuzanna Małecka

The Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Faculty of Psychology, Poland

ORCID: 0009-0007-3084-9418

e-mail: malecka.zu@gmail.com

Wstęp

O minimalizmie, czy też dobrowolnej prostocie (voluntary simplicity) w kontekście naukowym mówi się niewiele. Tymczasem okazuje się, że praktykowanie tej filozofii życiowej może przynieść istotne korzyści społeczne, psychologiczne, a nawet środowiskowe, co znajduje swoje odzwierciedlenie w badaniach na temat minimalizmu. Więcej informacji dotyczących minimalistycznego stylu życia odnaleźć można w przestrzeni internetowej – w blogosferze i na platformie YouTube – oraz w publikacjach o charakterze poradnikowym, na łamach których czynni minimaliści opowiadają o tym, co skłoniło ich do uproszczenia swojego życia, jak w praktyce wygląda minimalizm i w jaki sposób przyczynił się do podniesienia jakości ich egzystencji.

Głównym celem artykułu jest przybliżenie definicji minimalizmu, ukazanie istoty minimalistycznego życia, analiza dotychczasowych badań nad minimalizmem, jak również zaprezentowanie rezultatów przeprowadzonego w 2022 roku w Polsce badania empirycznego, eksplorującego związki minimalizmu z dobrostanem psychicznym, poczuciem własnej wartości i skuteczności.

Czym jest minimalizm?

Według Słownika Języka Polskiego minimalizm to ograniczenie do minimum wymagań, potrzeb i dążeń (Szymczak, 2004). Jest to jednak dość zawężona definicja. Współczesny minimalizm, praktykowany jako filozofia życiowa, jest zjawiskiem niezwykle wielowymiarowym i niełatwym do opisania. Najwięcej mają na jego temat do powiedzenia praktycy – zadeklarowani minimaliści i propagatorzy tego stylu życia.

Znajduje wśród nich blogerka i pisarka, Katarzyna Kędzierska, autorka strony Simplicite oraz publikacji Chcieć mniej. Minimalizm w praktyce (2016). Zauważa, że minimalizm nie powinien być celem samym w sobie, a jedynie drogą do udoskonalenia własnego życia. Podobnego zdania jest jedna z pierwszych osób, które podjęły kwestię minimalizmu w polskiej blogosferze, Anna Mularczyk-Meyer (2014). Zwraca uwagę na pejoratywny wydźwięk słów: minimalizm i minimalista w przestrzeni publicznej. Kojarzą się one zwykle z surowymi, pustymi wnętrzami, ascezą i odmawianiem sobie wszelkich przyjemności. Tymczasem, według Mularczyk-Meyer, minimalizm polega na nieustannym zadawaniu sobie pytań i odejmowaniu tego, co niepotrzebne, aby w rezultacie lepiej poznać samego siebie.

Czynni minimaliści działają również w Stanach Zjednoczonych. Należą do nich Joshua Fields Millburn oraz Ryan Nicodemus, współtwórcy odnoszącego międzynarodowe sukcesy bloga The Minimalists i książki Kochaj ludzi, używaj rzeczy. Odwrotnie to nie działa (2021). Obaj przez wiele lat zmagali się z nadmiarem otaczających ich przedmiotów powodującym egzystencjalny chaos. W pewnym momencie zadali sobie jednak pytanie: Czy twoje życie może być lepsze, jeśli masz mniej? i zaczęli dostrzegać korzyści płynące z upraszczania. Najważniejszą z nich jest zyskany czas, który mogą wykorzystać na podejmowanie aktywności czyniących z nich lepszych i szczęśliwszych ludzi. Innym amerykańskim propagatorem minimalistycznego stylu życia jest Leo Babauta, autor strony Zen Habits i wielu książek poświęconych minimalizmowi. W publikacji Minimalizm. Żyj zgodnie z filozofią minimalistyczną (2013) podkreśla, że głównym założeniem minimalizmu jest pozbycie się wszystkiego, co przytłacza i stworzenie dzięki temu miejsca na to, co daje prawdziwą satysfakcję i radość. Odpowiednio praktykowany minimalizm ma zapewnić stan wolności, lekkości i spokoju.

Warto również wspomnieć o nieco innym obliczu tejże filozofii życiowej – minimalizmie cyfrowym. Inicjatorem tego określenia jest Cal Newport (2020), profesor informatyki na Georgetown University. Cyfrowy minimalizm to, według Newporta, korzystanie z technologii w taki sposób, aby czas spędzany online był skoncentrowany wokół małej liczby starannie dobranych i zoptymalizowanych działań, wspierających to, co dla danej osoby wartościowe. Towarzyszy temu dobrowolna rezygnacja z całej reszty. Badacz zwraca uwagę na przebodźcowanie, którego doświadczają obecnie ludzie na całym świecie i stawia tezę, że jedną z głównych przyczyn jest dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii. Powoduje on szereg innych, negatywnych konsekwencji: rozluźnienie i powierzchowność relacji społecznych, uzależnienie od korzystania z Internetu, poczucie przytłoczenia oraz bezsensu. Remedium na taki stan rzeczy mogłoby stanowić wdrożenie w życie zasad cyfrowego minimalizmu i racjonalne czerpanie z dobrodziejstw technologicznych.

Minimalizm jest zatem pojęciem niejednorodnym, dość swobodnie interpretowanym. Twórcy internetowi i autorzy publikacji poruszających temat minimalistycznego życia są zgodni, że dla każdego człowieka minimalizm może oznaczać coś innego: alternatywę dla wszechobecnego konsumpcjonizmu, styl funkcjonowania, sposób na pozbycie się niechcianych przedmiotów czy narzędzie pomocne w samopoznaniu. Wszystkich minimalistów łączy jednakże chęć upraszczania, zarówno na poziomie materialnym, jak i duchowym, oraz stworzenia przestrzeni na najistotniejsze dla nich wartości życiowe.

Minimalizm w przestrzeni naukowej i publicznej

W polskim środowisku naukowym kwestia minimalistycznego stylu życia jest podejmowana stosunkowo rzadko. Jedną z nielicznych badaczek eksplorujących temat minimalizmu jest Renata Dopierała. Według socjolożki, w kontekście typologii stylów życia stworzonych przez Sicińskiego (1976), można interpretować minimalizm jako: poszukiwanie drogi życiowej, zorientowanie na pewne wartości oraz nastawienie na działania mające prowadzić do zmiany (Dopierała, 2014). Bazując na bestsellerowej publikacji francuskiej minimalistki Dominique Loreau (2011), badaczka analizuje czynności charakteryzujące minimalistyczny styl życia. Znajdują się wśród nich pozbycie się nieużywanych rzeczy i przywrócenie harmonii we własnych czterech ścianach. Fizyczne oczyszczanie przestrzeni stanowi jednakże zaledwie wierzchołek góry lodowej, bowiem zmiany prowokowane przez minimalizm dokonują się przede wszystkim w sferze umysłowej i duchowej. Posiadanie mniej ma sprawić, że uwaga minimalisty zwróci się ku intelektualnym i emocjonalnym aspektom życia, tak często zaniedbywanym w społeczeństwie konsumpcyjnym. Równie istotne jest zastosowanie minimalizmu w relacjach interpersonalnych, polegające na wyrugowaniu wszelkich toksycznych kontaktów oraz pielęgnowaniu tych wartościowych i sprzyjających rozwojowi osobistemu. Dopierała (2014) podkreśla, że minimalistyczny styl życia jest przykładem refleksyjności praktyk społecznych, kontestacji ogólnie przyjętych wzorców i sposobem na odkrycie prawdziwego „ja”.

Styl życia, choć indywidualnie przyjmowany przez każdego człowieka, wywiera skutki, pozytywne bądź negatywne, społeczne, gospodarcze i klimatyczne w skali globalnej. Wyjątku nie stanowi zatem codzienne funkcjonowanie zgodne z filozofią minimalizmu. Wybory dokonywane przez minimalistów są w większości przyjazne środowisku. Osoby praktykujące ten styl życia zwykle decydują się na wynajmowanie lub zakup mniejszych mieszkań oraz redukcję konsumpcji, przez co ograniczają zużycie energii elektrycznej i gazu, stronią od marnotrawstwa oraz znacznie redukują swój ślad węglowy (Lopez Palafox, 2020). Spora część społeczności minimalistów ceni swoją filozofię życiową nie tylko ze względu na płynące z niej korzyści osobiste, lecz także ze względu na jej zgodność z szerszą perspektywą, obejmującą neutralność klimatyczną i etyczną konsumpcję, w której to jakość dominuje nad ilością (Martin-Woodhead, 2021). Mimo to, w wielu narracjach minimalizm nadal postrzegany jest jako konstrukt dość indywidualistyczny, co hamuje jego potencjał proekologiczny i antykonsumpcjonistyczny (Meissner, 2019).

Fenomenem minimalizmu w polskiej blogosferze zajęły się socjolożki: Joanna Zalewska i Marta Cobel-Tokarska (2016). Badaczki, analizując blogi rodzimych minimalistów, poszukiwały odpowiedzi na pytanie o motywy przyjmowania przez nich takiego właśnie stylu życia. Zwróciły uwagę, że w przeciwieństwie do zagranicznych propagatorów dobrowolnej prostoty, nie wykazują oni pobudek moralnych czy ekologicznych. Przyczyn takiego stanu rzeczy doszukują się w socjalistycznej przeszłości Polski oraz transformacji ustrojowej. Polacy zmuszeni byli wykształcić specyficzne umiejętności, przydatne w czasach, gdy sklepowe półki świeciły pustkami. Ich zachowania były zawsze silnie nastawione na konkretny rezultat. Gdy po latach Polska dołączyła do kapitalistycznej części świata, społeczeństwo zachłysnęło się wielością produktów i możliwości, co doprowadziło do niepohamowanej konsumpcji. Polscy blogerzy-minimaliści nie zgadzają się z materialistyczną orientacją współczesnego człowieka i, doświadczając przebodźcowania oraz przytłoczenia przedmiotami, wybierają prostsze, nastawione na rozwój osobisty życie. W swoich przekonaniach kierują się jednakże wysoce zracjonalizowanymi, praktycznymi przesłankami (Zalewska, Cobel-Tokarska, 2016).

Minimalistyczny sposób na życie pojawia się w opowieściach osób dzielących się swoimi przemyśleniami na platformie YouTube. Zasadniczo można wyodrębnić wśród nich dwie grupy: bezrefleksyjnych konsumentów, którzy na pewnym etapie życia postanowili uwolnić się od materialistycznych dążeń i odkryli minimalizm oraz urodzonych minimalistów, od dzieciństwa ceniących prostotę i oszczędność (Zhao, 2021). Pierwsi z nich wychowali się w większości w rodzinach celebrujących konsumpcję, drudzy natomiast nierzadko mierzyli się z ubóstwem. W obrębie obu tych środowisk minimalizm pełni odmienną rolę. Osoby, które na przestrzeni lat dojrzały do zmiany swoich nawyków traktują minimalistyczną filozofię życiową jako klucz do pełniejszej, świadomej egzystencji. Z kolei ludziom doświadczającym niedostatku zdefiniowanie swojego położenia jako minimalistycznego stylu życia daje możliwość wyzbycia się wstydu i osiągnięcia stanu akceptacji.

Wdrożenie w życie zasad minimalizmu ma również istotne znaczenie temporalne (Uggla, 2019). Jedną z głównych motywacji minimalistów jest odzyskanie czasu pochłanianego przez fizyczny i psychiczny chaos, i stworzenie przestrzeni na aktywności, które czynią życie bardziej wartościowym. Filozofia minimalistyczna stoi w opozycji do konsumpcjonistycznego imperatywu nieustannego nabywania dóbr oraz kapitalistycznego przekonania o poświęcaniu się dla dobrze płatnej, choć nielubianej pracy. Alternatywa oferowana przez minimalistów zakłada koncentrację na czynnościach prawdziwie istotnych dla danej osoby i rezygnację z całej reszty działań (McCeown, 2015).

Minimalistyczny styl życia wiąże się z całą gamę motywacji, sposobów na osiągnięcie prostoty i stanu wewnętrznej spójności oraz spokoju. Współcześni minimaliści, aktywnie udzielający się na platformach internetowych lub komunikujący się za pomocą blogów, dzielą się swoimi refleksjami i przepisem na udane, minimalistyczne życie. Motywy stojące za przyjęciem postawy zgodnej z filozofią minimalizmu różnią się w zależności od szerokości geograficznej: na zachodzie dominują pobudki ekologiczne i etyczne, w krajach postsocjalistycznych racjonalizm i chęć osiągnięcia wymiernych rezultatów. Składowymi minimalistycznego stylu życia są zarówno porządki domowe – oczyszczanie przestrzeni ze zbędnych przedmiotów i ograniczenie konsumpcji, jak również te na poziomie emocjonalnym – otaczanie się wspierającymi ludźmi i eliminacja toksycznych relacji, odpowiednie zarządzanie czasem i podejmowanie działań sprzyjających samorozwojowi oraz samopoznaniu.

Minimalistyczne życie a pozytywne efekty psychologiczne

Wpływ minimalizmu na charakterystykę psychologiczną jednostki nie został do tej pory dogłębnie zbadany, a dotychczasowe wnioski koncentrują się przede wszystkim na jego związkach ze szczęściem/dobrostanem psychicznym. Kang ze współpracowniczkami (2021) pokusiły się o stworzenie swego rodzaju strukturalnego modelu minimalizmu. Na podstawie analiz statystycznych wyodrębniły cztery składowe behawioralne minimalistycznego stylu życia: pozbycie się zbędnych przedmiotów (clutter removal), świadome zakupy (cautious shopping), długotrwałość (longevity) oraz samowystarczalność (self-sufficiency). Uzyskane przez badaczki rezultaty wskazują, że minimalizm ma pozytywny wpływ na dobrostan psychiczny oraz łagodzi objawy depresji.

Większość badań na temat minimalistycznego życia potwierdza jego dodatnią korelację ze szczęściem. Mechanizm stojący za tą tezą sprowadza się głównie do umiejętności kontroli konsumpcyjnych zachcianek i zaspokajania jedynie kluczowych potrzeb; dzięki temu jednostka ma większe poczucie autonomii i sprawczości. Szczególnie pozytywne oddziaływanie minimalizmu na dobrostan psychiczny odnotowano wśród osób w średnim wieku, z niskimi dochodami oraz ceniących prostotę (Hook i in., 2021).

Chabot (2020) zauważa, że – pomimo względnego dobrobytu – większość społeczeństwa amerykańskiego cierpi z powodu problemów natury psychicznej, wręcz nasilających się pod wpływem konsumpcjonizmu. Z tego powodu każdego roku w Stanach Zjednoczonych rośnie liczba minimalistów; znajdują się wśród nich osoby, które postanowiły uczynić osobiste wartości centralnym punktem życia i zaangażować własne zasoby w ich realizację. Minimaliści wskazują szereg korzyści płynących z obranego stylu życia: poczucie finansowego bezpieczeństwa, wyższy poziom dobrostanu, redukcję stresu, więcej wolnego czasu, mniej rozpraszających bodźców oraz większe poczucie kontroli nad własnym życiem. Badaczka wykorzystuje teorię salutogenezy Antonovsky’ego (1979), aby przedstawić minimalizm jako salutogeniczną orientację konsumpcyjną, a więc wspomagającą zachowanie szeroko rozumianego zdrowia.

W przestrzeni naukowej pojawiają się jednakże głosy kwestionujące bezpośredni wpływ minimalistycznego stylu życia na szczęście. Sugeruje się, że jego oddziaływanie ogranicza się do zredukowania poziomu konsumpcji, a to z kolei prowadzi do zwiększonego odczuwania dobrostanu. Do takich wniosków doszli brazylijscy badacze (Matte i in., 2021), którzy stwierdzili, że minimalizm jest czynnikiem pośredniczącym pomiędzy życiem niezorientowanym materialistycznie a szczęściem. Głównym benefitem filozofii minimalistycznej jest wówczas fakt, że przyczynia się ona do dokonywania bardziej świadomych, przemyślanych zakupów.

Dobrowolna prostota już od stuleci jest częścią kultury Dalekiego Wschodu. Dlatego też w krajach tj. Japonia zagadnienie minimalizmu stanowi istotną składową dobrego życia. Azjatyckie filozofie i religie – konfucjanizm, buddyzm czy szintoizm – podkreślają znaczenie pustki jako środka do osiągnięcia wewnętrznej harmonii i spełnienia. Kan i in. (2009) wyróżniają dwa czynniki kluczowe dla minimalistycznego stylu życia: wdzięczność (gratitude) i poczucie wyzwolenia (peaceful disengagement). Badaczki wnioskują, że oba te aspekty sprawiają, że minimaliści są bardziej skoncentrowani na czerpaniu radości z małych, codziennych rzeczy i, poprzez redukcję potrzeb, doceniają to, co jest w ich życiu wartościowe.

Z kolei Lloyd i Pennington (2020) postanowili zbadać korelaty minimalizmu za pomocą metody jakościowej. Przeprowadzili rozmowy z dziesięcioma zadeklarowanymi minimalistami i wyróżnili pięć kluczowych motywów powtarzających się w ich wypowiedziach. Badani, opowiadając o osobistych korzyściach płynących z życia w zgodzie z filozofią minimalistyczną, wskazywali: wolność i autonomię, poczucie sprawczości i kompetencji, spokój umysłu i czas na refleksję, uważność oraz pozytywne emocje.

Jak widać, minimalistyczny styl życia może się wiązać z wieloma korzyściami w obszarze zdrowia psychicznego. Mimo stosunkowo niewielu badań dotyczących związków minimalizmu ze zmiennymi psychologicznymi, przeważająca większość z nich wskazuje na wpływ tejże orientacji życiowej na konstrukty tj. szczęście, wdzięczność, poczucie kontroli oraz autonomii. Istnieje potrzeba dalszej eksploracji tematu w celu zrozumienia wartości dobrowolnej prostoty dla funkcjonowania psychologicznego.

Filozofia minimalizmu a dobrostan psychiczny, poczucie własnej wartości i skuteczności

W badaniu empirycznym, przeprowadzonym w ramach pracy magisterskiej, postawiono za cel określenie różnicującego znaczenia deklarowanego minimalizmu lub jego braku w podejściu do życia dla odczuwanego dobrostanu psychicznego, poczucia własnej wartości i poczucia własnej skuteczności. Hipotezy badawcze prezentują się zatem następująco:

H1: Osoby deklarujące życie w zgodzie z filozofią minimalizmu wykazują wyższy poziom dobrostanu psychicznego niż osoby niedeklarujące takiego stylu życia.

H2: Osoby deklarujące życie w zgodzie z filozofią minimalizmu charakteryzują się wyższym poczuciem własnej wartości niż osoby niedeklarujące takiego stylu życia.

H3: Osoby deklarujące życie w zgodzie z filozofią minimalizmu charakteryzują się wyższym poczuciem własnej skuteczności niż osoby niedeklarujące takiego stylu życia.

Badanie przeprowadzono za pomocą internetowych kwestionariuszy psychologicznych w okresie od marca do maja 2022 roku. Formularz internetowy, składający się z: instrukcji dla badanych, metryczki, Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia (do pomiaru dobrostanu psychicznego), Skali Samooceny (do pomiaru poczucia własnej wartości) i Skali Uogólnionej Własnej Skuteczności (do pomiaru poczucia własnej skuteczności), został udostępniony w grupach zrzeszających osoby zainteresowane minimalizmem w Polsce, jak również przekazany wybranym nieminimalistom na platformie społecznościowej Facebook. W badaniu wzięło udział 115 osób (102 kobiety i 13 mężczyzn) w wieku od 18 do 70 lat. Wśród badanych znalazły się osoby zarówno deklarujące (60,9%), jak i niedeklarujące (39,1%) życia w zgodzie z filozofią minimalizmu. Średnia wieku badanych wyniosła M = 36,70, przy odchyleniu standardowym SD = 11,32. Zdecydowaną większość badanych stanowiły osoby z wykształceniem wyższym (73%), zamieszkujące duże miasta (60%). Szczegółową charakterystykę grupy osób badanych, obejmującą podstawowe zmienne socjodemograficzne, przedstawia tabela.

Tabela 1. Statystyki opisowe badanej próby

Nazwa zmiennej	Cała próba
		M / n	SD / %
Wiek		36,70	11,32
Płeć	kobieta	102	88,7
	mężczyzna	13	11,3
Miejsce zamieszkania	wieś	18	15,7
	małe miasto	13	11,3
	średnie miasto	15	13
	duże miasto	69	60
Wykształcenie	podstawowe	1	0,9
	gimnazjalne	4	3,5
	zawodowe	2	1,7
	średnie	24	20,9
	wyższe	84	73
Deklarowany minimalizm	tak	70	60,9
	nie	45	39,1

Sprawdzono, czy osoby deklarujące minimalistyczny styl życia różnią się od osób deklarujących inny niż minimalistyczny styl życia poziomem dobrostanu psychicznego, poczucia własnej wartości oraz skuteczności. Aby to określić, wykonano analizę testem U Manna-Whitney’a – jej wyniki są zestawione w tabeli poniżej.

Tabela 2. Wyniki analizy testem U Manna-Whitney’a porównującej osoby o minimalistycznym i innym niż minimalistyczny stylu życia pod względem dobrostanu psychicznego, poczucia własnej wartości i skuteczności – różnice

Zmienna zależna		Styl życia inny niż minimalistyczny (n = 45)	Minimalistyczny styl życia (n = 70)	Z	p	r	η2
Dobrostan psychiczny	M	116,87	123,19	-1,76	0,078	0,16	0,03
	Me	114,00	128,50
	SD	22,56	21,28
	średnia ranga	51,17	62,39
Poczucie własnej wartości	M	28,38	30,56	-3,01	0,003	0,28	0,08
	Me	28,00	31,00
	SD	4,07	4,00
	średnia ranga	46,36	65,49
Poczucie własnej skuteczności	M	28,67	29,03	-0,45	0,656	0,04	<0,01
	Me	29,00	30,00
	SD	5,91	4,81
	średnia ranga	56,28	59,11

Przedstawione badania wykazały istotną statystycznie różnicę w poziomie poczucia własnej wartości pomiędzy porównywanymi grupami. Porównanie wartości średnich i analiza median ujawniły, że osoby deklarujące minimalistyczny styl życia cechowały się wyższym poczuciem własnej wartości. Rezultaty analizy statystycznej potwierdziły hipotezę H2.

Dyskusja

Celem badania było określenie, czy osoby deklarujące życie w zgodzie z filozofią minimalizmu charakteryzują się wyższym poziomem dobrostanu psychicznego, poczucia własnej wartości oraz skuteczności w porównaniu z osobami niedeklarującymi takiego stylu życia. Przeprowadzone analizy wykazały istotny statystycznie związek między minimalizmem a poczuciem własnej wartości, albowiem minimalizm okazał się czynnikiem różnicującym jego poziom. Rezultaty analizy, co jednak ciekawe, wskazały na brak różnicującego znaczenia minimalizmu dla dobrostanu psychicznego i poczucia własnej skuteczności.

Należy nadmienić, że badanie przeprowadzono w okresie od marca do maja 2022 roku, a więc w stosunkowo krótkim czasie po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Skutki psychologiczne dla Polaków, związane ze świadomością wojny toczącej się nieopodal granic kraju, nie zostały jeszcze dogłębnie przebadane. Można jednak przypuszczać, że wydarzenie to zintensyfikowało poziom niepokoju wśród badanych, co przypuszczalnie znalazło swój oddźwięk w wynikach badania. Kontekst popandemicznej rzeczywistości także nie pozostaje bez znaczenia – pewne grupy społeczne były szczególnie narażone na doświadczanie nasilonych objawów lęku i depresji podczas izolacji spowodowanej pandemią koronawirusa, których to konsekwencje mogą być odczuwalne przez dłuższy czas (Budzyńska, Moryś, 2021). Wskazane byłoby powtórzenie badania przy unormowanych nastrojach społecznych oraz w stabilniejszej sytuacji politycznej.

Stwierdzenie minimalistycznej orientacji życiowej oparte było na deklaracji osób badanych, co także stanowi pewne ograniczenie dla uogólnienia wyników badań. Osoby nieposiadające dostatecznej wiedzy na temat minimalizmu i nieświadome praktykowanej na co dzień dobrowolnej prostoty, mogą uznać, że nie żyją w zgodzie z filozofią minimalistyczną. I odwrotnie – badani zafascynowani minimalizmem, choć żyjący w sposób nieminimalistyczny, mogą definiować się jako minimaliści. Główną motywacją stojącą za podjęciem badań w tym obszarze była chęć sprawdzenia, czy subiektywne poczucie i świadomość minimalistycznego życia mogą wiązać się z określonymi właściwościami psychologicznymi. Wartościowe byłoby jednak skonstruowanie własnego rzetelnego narzędzia mierzącego poziom minimalizmu, które przydałoby się w przyszłych badaniach nad kwestią obiektywnie praktykowanego minimalistycznego stylu życia.

Wyniki omawianego badania nie potwierdziły związków minimalizmu z dobrostanem psychicznym ani z poczuciem własnej skuteczności, wykazały jednak wyższy poziom poczucia własnej wartości wśród grupy badanych deklarujących życie w zgodzie z filozofią minimalistyczną w porównaniu z grupą takiego stylu życia niedeklarującą. Do tej pory kwestia poczucia własnej wartości w kontekście minimalistycznego życia nie była podejmowana przez naukowców, co sprawia, że otwiera się tutaj perspektywiczne pole do dalszych badań.

Podsumowanie

Niniejszy artykuł miał na celu zaprezentowanie minimalizmu jako filozofii życiowej, wyrazu refleksyjnego podejścia do praktyk społecznych i samorozwoju; wybranych inspiracji dla tego stanowiska, postaw będących następstwem obrania go za personalny styl egzystencji oraz jego powiązań z wybranymi konstruktami psychologicznymi. Badanie empiryczne, przeprowadzone w polskim Internecie w 2022 roku, nie potwierdziło hipotez dotyczących różnic w poziomie dobrostanu psychicznego i poczucia własnej skuteczności pomiędzy osobami deklarującymi orientację minimalistyczną i osobami niedeklarującymi tej orientacji, zweryfikowało jednak pozytywnie hipotezę zakładającą takie różnice dla poziomu poczucia własnej wartości. Okazało się, że osoby deklarujące minimalizm mają wyższe poczucie własnej wartości w odróżnieniu od pozostałych badanych. Należy jednak dodać, że ze względu na niesprzyjające okoliczności społeczno-polityczne, wskazane byłoby powtórzenie badania w stabilniejszych warunkach.

Współcześnie myśl minimalistyczna krzewiona jest głównie przez blogerów, youtuberów oraz autorów popularnych publikacji. Znacznie rzadziej można się natknąć na badania naukowe poświęcone proekologicznym skutkom minimalistycznego stylu życia. Omówione w artykule prace wskazują też na istotny wpływ minimalizmu na odczuwany poziom szczęścia. Minimalizm to wciąż niedokładnie poznane zjawisko w nauce, pomimo jego mocy inspirowania ludzi poszukujących optymalnego stylu życia. W czasach naznaczonych przez konsumpcjonizm, kryzys ekologiczny i pogoń za szybkim zyskiem, szczególnie istotne staje się dyskutowanie na temat dobrowolnej prostoty i korzyści z niej płynących: zarówno dla środowiska naturalnego, jak i zdrowia psychicznego jednostki.

Bibliografia

Antonovsky, A. (1979). Health, stress, and coping: New perspectives on mental and physical well-being. Jossey-Bass.

Babauta, L. (2009). The Simple Guide To Minimalist Life. CreateSpace Independent Publishing Platform.

Budzyńska, N., & Moryś, J. (2021). Poziom objawów lęku oraz depresji w trakcie izolacji związanej z pandemią „koronawirusa” – wirusa SARS-CoV-2 w określonych grupach społecznych. [The level of anxiety and depression symptoms during isolation related to the SARS-CoV-2 coronavirus pandemic in specific social groups]. Polskie Forum Psychologiczne, 26(4), 433–450, https://doi.org/10.34767/PFP.2021.04.05.

Chabot, A. (2020). The Pursuit of Health, Wealth, and Well-being Through Minimalist Consumption. Duke University.

Dopierała, R. (2014). „Stać się pustym oznacza stać się bogatym” – minimalizm jako (nowy i utopijny?) styl życia. [“To become empty is to become rich” – minimalism as a (new and utopian?) lifestyle]. W: D. Kotuła, A. Piórkowska, A. Poterała (red.), Narracje postkryzysowe w humanistyce [Post-crisis narratives in the humanities] (s. 215–229). Instytut Filozofii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.

Hook, J.N., Hodge, A.S., Zhang, H., Van Tongeren, D.R., & Davis, D.E. (2021). Minimalism, voluntary simplicity, and well-being: A systematic review of the empirical literature. The Journal of Positive Psychology, https://doi.org/10.1080/17439760.2021.1991450.

Kan, Ch., Karasawa, M., & Kitayama, Sh. (2009). Minimalist in Style: Self, Identity, and Well-being in Japan. Self and Identity, 8, 300–317, https://doi.org/10.1080/15298860802505244.

Kang, J., Joyner Martinez, C.M., & Johnson, C. (2021). Minimalism as a sustainable lifestyle: Its behavioral representations and contributions to emotional well-being. Sustainable Production and Consumption, 27, 802–813, https://doi.org/10.1016/j.spc.2021.02.001.

Kędzierska, K. (2016). Chcieć mniej. Minimalizm w praktyce. [Want less. Minimalism in practice]. Znak.

Lloyd, K., & Pennington, W. (2020). Towards a Theory of Minimalism and Wellbeing. International Journal of Applied Positive Psychology, 5, 121–136, https://doi.org/10.1007/s41042-020- 00030-y.

Lopez Palafox, C. (2020). When less is more: minimalism and the environment. Environmental and Earth Law Journal, 10(1), 64-88, https://doi.org/10.1002/mar.21869.

Loreau, D. (2011). Sztuka prostoty. [The art of simplicity]. Czarna Owca.

Martin-Woodhead, A. (2021). Limited, considered and sustainable consumption: The (non)consumption practices of UK minimalists. Journal of Consumer Culture, 22(4), 1–20, https://doi.org/10.1177/14695405211039608.

Matte, J., Fachinelli, A.C., De Toni, D., Sperandio Milan, G., & Munhoz Olea, P. (2021). Relationship between minimalism, happiness, life satisfaction, and experiential consumption. SN Social Sciences, 1(7), 166–188, https://doi.org/10.1007/s43545-021-00191-w.

McKeown, G. (2014). Essentialism. The Discipline Pursuit of Less. Crown Currency.

Meissner, M. (2019). Against accumulation: lifestyle minimalism, de-growth and the present post-ecological condition. Journal of Cultural Economy, 12(3), 185–200, https://doi.org/ 10.1080/17530350.2019.1570962.

Millburn, J. F., & Nicodemus, R. (2021). Love People, Use Things: Because the Opposite Never Works. Celadon Books.

Mularczyk-Meyer, A. (2014). Minimalizm po polsku. [Minimalism in Poland]. Black Publishing.

Newport, C. (2019). Digital Minimalism: Choosing a Focused Life in a Noisy World. Penguin LCC US.

Siciński, A. (1976). Styl życia – problemy pojęciowe i teoretyczne. [Lifestyle – conceptual and theoretical issues]. W: A. Siciński (red.), Styl życia. Koncepcje i propozycje [Lifestyle. Concepts and proposals] (s. 15). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Szymczak, M. (2004). Słownik języka polskiego PWN. [PWN Polish Language Dictionary]. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Uggla, Y. (2019). Taking back control. Minimalism as a reaction to high speed and overload in contemporary society. Sociologisk Forskning, 56(3–4), 233–252, https://doi.org/10.37062/sf.56.18811.

Zalewska, J., & Cobel-Tokarska. M. (2016). Rationalization of Pleasure and Emotions: The Analysis of the Blogs of Polish Minimalists. Polish Sociological Review, 4(196), 495–512.

Zhao, L. (13-16 Oct 2021). „My Minimalist Journey”: Narrative Analysis of YouTub Minimalist Stories. The 22nd Annual Conference of the Association of Internet Researchers, Virtual Event: AoIR.

Receipt Date: 07.04.2024

Date after correction: 01.04.2025

Print Acceptance Date: 08.04.2025