Adrianna Kaczuba-Kozic, Marta Kucharska-Hauk Czego kobiety potrzebują do szczęścia? Mediacyjna rola podstawowych potrzeb psychologicznych dla związku preferencji roli kobiety i satysfakcji z życia

Nota o autorach:

Adrianna Kaczuba-Kozic¹, Marta Kucharska-Hauk²

¹ Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii

https://orcid.org/0000-0002-8605-7889

adrianna.kaczuba.kozic@now.uni.lodz.pl

² Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Instytut Psychologii

https://orcid.org/0000-0002-5004-7275

marta.kucharska@now.uni.lodz.pl

---

Wprowadzenie

Kobiety mogą dziś czerpać zadowolenie z wielu dziedzin życia, realizując różne role. Stoją jednak przed trudnym zadaniem – codziennym dbaniem nie tylko o własne potrzeby, lecz także o potrzeby wielu osób w swoim otoczeniu. Prezentowane badanie ma na celu lepsze zrozumienie potrzeb psychologicznych i funkcjonowania kobiet w kontekście przemian społeczno-kulturowych dotyczących ról płciowych, a także poszerzenie wiedzy na temat elementów sprzyjających ich dobrostanowi.

Dobrostan jako konstrukt wielowymiarowy

Mówiąc o dobrostanie, możemy odnosić się do dobrostanu subiektywnego (subjective well-being, SWB), obejmującego elementy afektu oraz poznawczej oceny życia. Sprzyja mu przewaga afektu pozytywnego nad negatywnym i wysoka spostrzegana satysfakcja życiowa (Diener, 1984). Dobrostan jest związany z podstawowymi obszarami w życiu człowieka, jak bliskie relacje, zdrowie czy praca (Holder, 2012; Burke, 2017; Das i in., 2020). Jednocześnie rozwój psychologii pozytywnej sprawił, że powstało wiele jego koncepcji teoretycznych, co nastręcza problemów w operacjonalizacji i wyciąganiu spójnych wniosków z badań empirycznych (np. Wong, 2011; Maffioletti i in., 2014). Próbą przeciwdziałania temu stanowi rzeczy są modele integrujące dotychczasową wiedzę w tym zakresie (np. Disabato i in., 2016; Sirgy, 2021), na przykład model aktywności eudajmonicznej (Eudaimonic Activity Model, EAM) opracowany przez Sheldona (2016; 2018) i rozwijany we współpracy z Martelą (2019). Autorzy pokazują w nim, że dla dobrostanu (well-being) istotne są zarówno dobre działanie (doing well, eudajmoniczne ujęcie) i dobre samopoczucie (feeling well, hedoniczne ujęcie), przy czym pierwsze prowadzi do drugiego. Dobre działanie, to wszelkie praktyki służące dobrostanowi (tzw. eudajmoniczne pobudki i aktywności), np. motywowane wewnętrznie cele. Z kolei, dobre samopoczucie to zaspokojenie podstawowych potrzeb psychologicznych (Deci, Ryan 2008; Ryan, Deci, 2017) wpływające na subiektywny dobrostan (SWB, Diener, 1984). Model tworzą zatem trzy składowe, z których pierwsza jest najbardziej otwartym elementem koncepcji, a pozostałe są dobrze ugruntowane w dotychczasowych badaniach (Martela, Sheldon, 2019). Obecnie powstają prace potwierdzające empirycznie koncepcję EAM. Na przykład, Howell i Demuynck (2023) odwołali się do psychologicznej elastyczności (jako pierwszej składowej EAM) i otrzymali wyniki wskazujące, że psychologiczne potrzeby mediują związek między elastycznością a subiektywnym dobrostanem.

Znacznie podstawowych potrzeb psychologicznych w życiu człowieka

Teoria podstawowych potrzeb psychologicznych jest częścią teorii autodeterminacji (Ryan, 1995; Deci, Ryan, 2000; Ryan, Deci, 2000). Koncentruje się na zrozumieniu, jakie czynniki sprzyjają dobrostanowi człowieka oraz wskazuje, że motywacja do rozwoju i zmiany wynika z wrodzonych potrzeb psychologicznych (Ryan, Deci, 2017). W koncepcji opisane są kryteria odróżniające potrzeby podstawowe od innych (np. dotyczą tylko potrzeb psychologicznych, a ich zaspokojenie lub frustracja powinny pozwolić przewidzieć poziom funkcjonowania u każdego człowieka). Twórcy teorii wyróżnili trzy psychologiczne potrzeby podstawowe: autonomia, więź i kompetencja. Autonomia, to poczucie zaspokojenia potrzeby kontroli nad swoim zachowaniem oraz odpowiedzialności za swoje cele. Jej frustracja związana jest z poczuciem bycia pod presją zewnętrzną. Zaspokojona potrzeba więzi wiąże się z poczuciem przynależności i przywiązania do innych osób lub grup, a jej frustracja dotyczy poczucia alienacji społecznej i samotności. Trzecia z nich – kompetencja, odnosi się do zaspokojenia potrzeby uczenia się różnych umiejętności oraz poczucia bycia efektywnym w podejmowanych działach. Jej frustracja wzmaga poczucie porażki (Deci, Ryan, 2000; Vansteenkiste i in., 2020).

Obecnie, coraz częściej podkreśla się wagę nie tylko zaspokojenia, ale też frustracji podstawowych potrzeb psychologicznych jako niezależnych konstruktów (np. Bartholomew i in., 2011). Ich związek z dobrostanem został potwierdzony empirycznie w zróżnicowanych warunkach kulturowych i sytuacyjnych (np. pandemia), wskazując, że zaspokojenie podstawowych potrzeb sprzyja dobrostanowi, a ich frustracja gorszemu funkcjonowaniu ludzi (Sakan i in., 2020; Lataster i in., 2022; Coxen i in., 2023; Martela i in., 2023). Pokazuje to uniwersalność teorii, która w najnowszych pracach obejmuje też problematykę dobrostanu kobiet (np. Sabanci Baransel, Karataş Okyay, 2020; Delforouz i in., 2021; Brand, Gartland, 2024).

Zmiany w rolach kobiet w społeczeństwie

Funkcjonowanie społeczne kobiet przyciąga uwagę badaczy, ponieważ uległo wielu przemianom w ostatnich dziesięcioleciach[1]. Kluczowe znaczenie w tym procesie miało upowszechnienie podejmowania przez nie aktywności zawodowej, co przełożyło się na pełnione role społeczne (zob. Aube i in., 2000; Stenius i in., 2005; Agree, 2017; Oláh i in., 2018). Obrazuje to podział modeli ról kobiety na tradycyjną i nietradycyjną. W koncepcję roli tradycyjnej – wywodzącą się z historycznego podziału ról płciowych – wpisują się aktywności kobiety dotyczące bycia „opiekunką domowego ogniska”. Kobieta w roli tradycyjnej zwykle nie podejmuje pracy zawodowej, a jej działania skierowane są na dobro najbliższych. Jest ona zatem uzupełnieniem roli mężczyzny, odpowiedzialnego za utrzymanie kobiety i dzieci oraz podejmującego w rodzinie ostateczne decyzje. Natomiast, rola nowoczesna dotyczy kobiet skupionych na rozwoju indywidualnym, karierze zawodowej, ale też niezależnych od mężczyzn finansowo i decyzyjnie. Mogą to być kobiety obejmujące stanowiska tradycyjnie męskie (np. w polityce), a ich wizja związku romantycznego jest zwykle bardziej partnerska (zob. Becker, Wagner, 2009; Eagly, Wood, 2012; Dzwonkowska-Godula, 2015; Wood, Eagly, 2015).

Preferencje w ramach ról płciowych mogą przekładać się na odmienne zachowania kobiet. Na przykład, eksperymentalne badania Sekścińskiej i in. (2016) pokazały, że rola tradycyjna i nietradycyjna w odmienny sposób wpływały na decyzje kobiet w obszarze zarządzania finansami. Te, u których aktywowano rolę tradycyjną miały większe skłonności do oszczędzania niż inwestowania (wzorzec tradycyjnie kobiecy), a po aktywacji schematu nietradycyjnego raczej inwestowały niż oszczędzały (bliżej tradycyjnie męskiego wzorca). Jednocześnie, uwzględniając wspominane zmiany społeczno-kulturowe, we współczesnej kobiecie obserwujemy raczej zróżnicowane nasilenie koncepcji obu ról, co sugerują choćby badania Kofty i in. (2016), w których utworzyły one osobne wymiary. Innymi słowy, nasilenie preferencji tradycyjnych i nowoczesnych może być odzwierciedlane w różnych zachowaniach czy decyzjach kobiety. Aktualnie, nadal jednak stosunkowo niewiele prac psychologicznych podejmuje problematykę ról płciowych. Mimo, że jak pokazują przytoczone badania, kwestia ta dotyka podstawowych elementów codziennego życia. Wychodząc naprzeciw tej luce, powstała obecna praca.

Badanie własne

Dotychczasowe badania empiryczne sugerują, że między rolami płciowymi, podstawowymi potrzebami psychologicznymi i dobrostanem zachodzą współzależności. Luppi i in. (2017) zaobserwowali, że poczucie kompetencji dla kobiet w wielu rolach (pracowniczka, rodzic, partnerka) było istotne dla poznawczej oceny satysfakcji z życia, a kluczowa była rola dobrej matki. Autorzy odnotowali, że wysoka satysfakcja z życia wiązała się z realizowaniem roli tradycyjnej (matki/opiekunki) oraz płynącym z niej zaspokojeniem potrzeb kompetencji i więzi. Innymi słowy, zadowolenie kobiet może bazować bezpośrednio na preferowanej roli, ale też pośrednio oddziaływać na życiową satysfakcję – poprzez zaspokajanie określonych potrzeb w ramach roli. Ponadto Rashid i in. (2023) wykazali, że tradycyjny model ról płciowych wiąże się z wyższym dobrostanem emocjonalnym (rozumianym jako ogólna satysfakcja z życia), podczas gdy nowoczesne preferencje z niższym dobrostanem.

W swoich pracach, Sheldon (2016, 2018) z Martelą (2019) zachęcają do koncentracji na pierwszej składowej ich modelu i aktualizowanie listy „eudajmonicznych pobudek i aktywności” o kolejne konstrukty, czego podjęli się Howell i Demuynck (2023) we wspomnianych już badaniach nad koncepcją EAM. Jest to również cel naszego badania, w którym, postanowiłyśmy przyjąć w to miejsce koncepcję roli kobiety w społeczeństwie. Z jednej strony, jest to element dobrze obrazujący zmiany kulturowe i wymagania społeczne dotyczące tej grupy. Z drugiej, wpisujący się – zgodnie z definicją aktywności eudajmonicznej (Huta, Waterman, 2014) – w obszar celów i motywacji kobiet, a w praktyce ich zachowań. Te z kolei, zgodnie z założeniami EAM, mogą działać na potrzeby psychologiczne oraz subiektywny dobrostan, za wskaźnik którego przyjęłyśmy w naszym badaniu satysfakcję z życia. Ponadto, podobnie jak Howell i Demuynck (2023), zdecydowałyśmy się uwzględnić w obecnym badaniu nie tylko zaspokojenie, ale też frustrację, podstawowych potrzeb psychologicznych.

Model badań własnych inspirowany jest zatem założeniami modelu aktywności eudajmonicznej (Martela, Sheldon, 2019; Sheldon, 2016). Zmienną niezależną jest koncepcja roli kobiety (nasilenie preferencji tradycyjnej bądź progresywnej roli), zmienną zależną – satysfakcja z życia, a zmiennymi mediującymi tę relację – zaspokojenie i frustracja podstawowych potrzeb psychologicznych (Rysunek 1).

Rysunek 1.

Proponowany model badań

Źródło: opracowanie własne

Głównym celem tego badania jest sprawdzenie, czy przekonania na temat koncepcji roli kobiety mogą – zgodnie z założeniami modelu aktywności eudajmonicznej – stanowić element sprzyjający dobrostanowi. Zweryfikujemy, czy przekonania tradycyjne/nowoczesne o roli kobiety w społeczeństwie przekładają się na satysfakcję z życia kobiet – zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio, poprzez zaspokojenie i frustrację potrzeb psychologicznych. Dodatkowym celem jest też weryfikacja podstawowych założeń samego modelu aktywności eudajmonicznej (Martela, Sheldon, 2019; Sheldon, 2016).

Uwzględniając powyższe przesłanki, sformułowałyśmy następujące hipotezy badawcze:

H1: Związek między preferencją tradycyjnej roli kobiety a satysfakcją z życia jest mediowany przez: zaspokojenie oraz frustrację potrzeby autonomii (H1a), zaspokojenie oraz frustrację potrzeby więzi (H1b), zaspokojenie oraz frustrację potrzeby kompetencji (H1c).

H2: Związek między preferencją progresywnej roli kobiety a satysfakcją z życia jest mediowany przez: zaspokojenie oraz frustrację potrzeby autonomii (H2a), zaspokojenie oraz frustrację potrzeby więzi (H2b), zaspokojenie oraz frustrację potrzeby kompetencji (H2c).

 

Metoda

Osoby badane

Próba w obecnym badaniu złożona była z 369 kobiet w wieku od 21 do 55 lat (M=33.90; SD=6.97). Dokładne statystyki składające się na opis socjodemograficzny próby zaprezentowane są w tabeli 1.

Tabela 1

Statystyki socjodemograficzne w próbie (N=369)

Zmienna socjodemograficzna	Opcja odpowiedzi	n	% badanych w próbie
Miejsce zamieszkania	Wieś	34	9,2
	Miasto do 50 tys.	25	6,8
	Miasto od 50 tys. do 150 tys.	32	8,7
	Miasto od 150 tys. do 500 tys.	41	11,1
	Miasto powyżej 500 tys.	237	64,2
Wykształcenie	Podstawowe	0	0
	Zasadnicze zawodowe	1	0,3
	Średnie	38	10,3
	Licencjackie	0	0
	Wyższe	283	76,7
	Wyższe ponad magisterskie	47	12,7
Sytuacja zawodowa	Mam stałą pracę	338	91,6
	Pracuję dorywczo (niepełny wymiar godzin)	20	5,4
	Nie mam pracy	11	3,0
Obecny status związku	Wolna/Singielka	63	17,1
	W związku niezalegalizowanym	136	36,9
	W związku małżeńskim	170	46,0
Liczba dzieci	Nie mam dzieci	218	59,1
	Jedno dziecko	72	19,5
	Dwoje dzieci	62	16,8
	Troje dzieci	15	4,1
	Czworo i więcej dzieci	2	0,5

Źródło: opracowanie własne.

Bazując na najczęściej wybieranych odpowiedziach w ramach poszczególnych kategorii socjodemograficznych, próbę można scharakteryzować następująco: przeważająca liczba badanych kobiet zamieszkiwała w dużych miastach, posiadała wyższe wykształcenie i stałą pracę, była też w związkach romantycznych (w większości sformalizowanych) oraz nie posiadała dzieci, ewentualnie miała jedno lub dwoje.

Narzędzia

Skala Preferencji Tradycyjnej vs. Nowoczesnej Roli Kobiety w Społeczeństwie pozwoliła zweryfikować preferencje badanych odnośnie koncepcji roli kobiety. Narzędzie to opracowali Kofta i in. (2016) bazując na skali stworzonej przez Becker i Wagnera (2009). Jest ono zbudowane z 16 twierdzeń, które tworzą dwa wymiary roli kobiety[2]: progresywna (np. „Uważam, że kobiety powinny angażować się w politykę na równi z mężczyznami”; α  = 0,78; M = 5,3; SD = 0,86) i tradycyjna (np. „Posiadanie dzieci stanowi cel w życiu kobiety”; α = 0,77; M = 2,11; SD = 0,87). Twierdzenia dotyczą przekonań o normach/powinnościach „prawdziwej kobiety”. Skala odpowiedzi jest 7-stopniowa (od 1 – zdecydowanie się nie zgadzam do 7 – zdecydowanie się zgadzam), gdzie wyższy wynik wskazuje na silniejszą preferencję danej roli u kobiety (osobno dla tradycyjnej i nowoczesnej).

Skali Satysfakcji i Frustracji Podstawowych Potrzeb Psychologicznych posłużyła nam do pomiaru potrzeb psychologicznych w próbie. Oryginalną wersję – w oparciu o teorię autodeterminacji – stworzyli Chen i in. (2015), a polską adaptację Kuźma i in. (2020). W skład kwestionariusza wchodzą 24 pozycje samoopisowe w ramach sześciu wymiarów: Zaspokojenie potrzeby autonomii (np. „Mam poczucie, że moje wybory wyrażają, to kim naprawdę jestem”; α = 0,81; M = 3,71; SD = 0,77), Zaspokojenie potrzeby kompetencji (np. „Czuję się pewna, że potrafię wykonywać należące do mnie zadania”; α = 0,85; M = 4,00; SD = 0,74), Zaspokojenie potrzeby więzi (np. „Doświadczam ciepłych uczuć od ludzi, z którymi spędzam czas”; α = 0,78; M = 0,31; SD = 0,66) oraz Frustracji potrzeby autonomii (np. „Czuję się zmuszana do rzeczy, których nie chcę robić”; α = 0,81; M = 2,76; SD = 0,91), Frustracja potrzeby kompetencji (np. „Mam poważne obawy, czy potrafię robić dobrze, to co robię”; α = 0,81; M = 2,31; SD = 0,93) i Frustracja potrzeby więzi (np. „Czuję się wykluczona z grupy, do której chcę należeć”; α = 0,71; M = 1,71; SD = 0,66). Osoby badane ustosunkowują się do twierdzeń na skali od 1 (wcale) do 5 (bardzo dobrze), wskazując na ile każde z nich trafnie odzwierciedla ich emocje i doświadczenia w obecnym momencie. W zależności od wymiaru, wyższy wynik oznacza większą frustrację lub zaspokojenie określonej potrzeby psychologicznej.

Skala Satysfakcji z Życia (SWLS), w polskiej adaptacji Jankowskiego (2015), pozwoliła na pomiar wskaźnika dobrostanu w postaci satysfakcji z życia. Wersję oryginalną tego narzędzia opracowali Diener i in. (1985). Zbudowane jest ono z 5 twierdzeń (np. „Jak dotąd osiągam ważne cele, których pragnę w życiu”; α = 0,88; M = 4,68; SD = 1,19), do których osoba badana odnosi się na 7-stopniowej skali (od 1 – Zdecydowanie nie zgadzam się do 7 – Zdecydowanie zgadzam się). Im wyższy stopień zadowolenia z życia osoby badanej, tym wyższy jest uzyskany przez nią wynik.

Procedura

Badanie przeprowadziłyśmy w formie internetowej ankiety w Microsoft Forms, a rekrutacja chętnych do udziału odbywała się metodą kuli śnieżnej w mediach społecznościowych. Z informacji udostępnionych w ten sposób, można było dowiedzieć się, że badanie jest anonimowe, trwa około 15 minut i skierowane jest do pełnoletnich kobiet. Aby w nim uczestniczyć, należało zapoznać się z jego szczegółowymi warunkami i wyrazić na nie zgodę. Udział w badaniu polegał na wypełnieniu: metryczki socjodemograficznej (wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie, status zawodowy, status związku, liczba posiadanych dzieci) i trzech kwestionariuszy (opisanych w sekcji Narzędzia). Opisywana procedura uzyskała pozytywną opinię Komisji Etyki Badań UŁ (nr zgody: 10/KEB N-UŁ/V/2022-23).

Wyniki

W celu weryfikacji sformułowanych hipotez badawczych, przeprowadziłyśmy analizy mediacji wielokrotnej równoległej (parallel multiple mediation), z uwzględnieniem zaspokojenia i frustracji danej potrzeby jako dwóch mediatorów równoległych, za pomocą makra PROCESS 5.0 (Model 4; Hayes, 2013) dla IBM SPSS Statistics 29.0.

Statystyki opisowe i korelacje między zmiennymi

Na pierwszym etapie analiz zweryfikowałyśmy statystyki opisowe i korelacje między zmiennymi (zob. tabela 2). Sprawdziłyśmy normalność rozkładu testem Shapiro-Wilka, który wskazał, że wszystkie zmienne mają rozkład różny od normalnego (wszystkie W > 0,86, wszystkie p < 0,001). Do sprawdzenia korelacji użyłyśmy rho-Spearmana.

Analiza korelacji pokazała, że koncepcja roli tradycyjnej była ujemnie związana z satysfakcją z życia i ze wszystkimi potrzebami psychologicznymi (z zaspokojeniem – ujemnie, z frustracją – dodatnio), prócz zaspokojenia potrzeby więzi (korelacja nieistotna). Zatem, im silniejsza preferencja roli tradycyjnej kobiety, tym niższa satysfakcja z życia, mniejsze zaspokojenie potrzeby kompetencji i autonomii oraz większa frustracja tych potrzeb i potrzeby więzi. Koncepcja roli progresywnej nie korelowała z satysfakcją z życia ani z zaspokojeniem/frustracją żadnej z potrzeb psychologicznych. Zaobserwowałyśmy jednak istotne korelacje między zaspokojeniem (dodatni związek) i frustracją (ujemny związek) wszystkich potrzeb psychologicznych a satysfakcją z życia. Wyższy poziom zaspokojenia wszystkich potrzeb współwystępował z wyższą satysfakcją z życia, a gdy potrzeby były silniej frustrowane była ona niższa.

Tabela 2

Statystyki opisowe i korelacje między zmiennymi w badaniu (N=369)

Zmienna	1	2	3	4	5	6	7	8	9
1.Satysfakcja z życia	1
2.Tradycyjna rola	-0,14** [-0,25; -0,04]	1
3.Progresywna rola	0,01 [-0,10; 0,11]	-0,35*** [-0,43; -0,25]	1
4.Zaspokojenie potrzeby autonomii	0,66*** [0,60; 0,72]	-0,17*** [-.27; -.06]	.08 [-.04; .18]	1
5.Frustracja potrzeby autonomii	-0,51*** [-0,59; -0,43]	0,23*** [0,13; 0,32]	-0,03 [-0,14; 0,08]	-0,60*** [-0,66; -0,53]	1
6.Zaspokojenie potrzeby więzi	0,49*** [0,39; 0,57]	-0,09  [-0,20; 0,02]	-0,02 [-0,12; 0,09]	0,48*** [0,39; 0,56]	-0,39*** [-0,48; -0,30]	1
7.Frustracja potrzeby więzi	-0,41*** [-0,49; -0,33]	0,18*** [0,07; 0,27]	-0,03 [-0,13; 0,09]	-0,44*** [-0,52; -0,35]	0,50** [0,41; 0,57]	-0,60*** [-0,67; -0,52]	1
8.Zaspokojenie potrzeby kompetencji	0,45*** [0,37; 0,54]	-0,13* [-0,23; -0,02]	0,03 [-0,08; 0,13]	0,60*** [0,53; 0,67]	-0,46*** [-0,55; -0,36]	0,35*** [0,26; 0,44]	-0,42*** [-0,50; -0,32]	1
9.Frustracja potrzeby kompetencji	-0,55*** [-0,62; -0,48]	0,17** [0,06; 0,28]	0,02 [-0,09; 0,13]	-0,56*** [-0,63; -0,49]	0,57*** [0,48; 0,64]	-0,35*** [-0,44; -0,26]	0,54*** [0,46; 0,61]	-0,69*** [-0,75; -0,63]	1
M	24,0	2,1	5,5	3,7	2,7	4,3	1,7	4,0	2,3
SD	6,0	0,9	0,9	0,8	0,9	0,7	0,7	0,7	0,9
Minimum	6,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,3	1,0
Maximum	35,0	6,4	7,0	5,0	5,0	5,0	4,8	5,0	5,0

Uwaga. 95% przedziały ufności podane są w nawiasach kwadratowych; *p < 0,05; **p < 0,01; ***p < .0,001.

Analiza modeli mediacji

Następnie zweryfikowałyśmy hipotezy o pośredniczącej roli zaspokojenia i frustracji potrzeb (autonomii, więzi, kompetencji) w relacjach między preferowaną rolą kobiety (tradycyjną lub progresywną) a satysfakcją z życia. Uzyskałyśmy sześć modeli mediacji przedstawionych w tabeli 3. W celu oszacowania w nich efektów pośrednich użyłyśmy techniki Bootstrapping 5000 ze skorygowanymi przedziałami ufności (95% IC).

Przeprowadzone analizy regresji wykazały, że preferowanie tradycyjnej roli kobiety było istotnym predyktorem zmiennych pośredniczących w trzech modelach mediacyjnych. Wyższe nasilenie roli tradycyjnej prognozowało niższe zaspokojenie potrzeb autonomii, więzi i kompetencji oraz wyższą frustrację tych potrzeb. Ponadto analizy w modelach uwzględniających mediatory potwierdziły, że zaspokojenie każdej z trzech potrzeb pozwalało przewidywać wyższą satysfakcję z życia, a ich frustracja przekładała się na jej niższy poziom.

Zweryfikowałyśmy, czy związek między preferencją tradycyjnej roli kobiety a satysfakcją z życia jest pośredniczony przez zaspokojenie i frustrację potrzeby autonomii. Efekt całkowity wskazał, że preferowana rola tradycyjna była istotnym predyktorem satysfakcji z życia. Jednakże po włączeniu mediatorów (satysfakcji i frustracji potrzeby autonomii) efekt bezpośredni był nieistotny, co wskazuje na pełną mediację. Dalsza analiza wykazała istotny łączny efekt pośredni, czyli związek między preferowaną tradycyjną rolą a satysfakcją z życia był całkowicie mediowany przez zaspokojenie i frustrację potrzeby autonomii. Preferencja roli tradycyjnej wiązała się z niższym zaspokojeniem potrzeby autonomii i jej wyższą frustracją, co przekładało się na obniżoną satysfakcję z życia.

Tabela 3

Predykcyjna rola preferowanej roli kobiety i mediacyjna satysfakcji i zaspokojenia potrzeb dla satysfakcji z życia (N=396)

Model zmienna zależna (Y) Satysfakcja z życia		X → Y (c)			X → M1 (a1) X → M2 (a2)			M1 (X) → Y (b1) M2 (X) → Y (b2)			X (M1, M2) → Y (c’)			Niestandaryzowany efekt pośredni ab (95% CI)	R2	MSE	F
Predyktor (X)	Mediator 1 (M1) Mediator 2 (M2)	B	SE	t	B	SE	t	B	SE	t	B	SE	t
Preferowana tradycyjna rola kobiety	Zaspokojenie autonomii  Frustracja autonomii				-0,14**  0,23***	0,05  0,5	-3,15  4,28	4,33***  -1,12***	0,37  0,32	11,58  -3,52	-0,27	0,27	-0,99	–0,88 (-1,33; -0,42)	0,461	19,33	104,10***
	Zaspokojenie więzi  Frustracja więzi	-1,14**	0,35	-3,23	-0,09*  0,14***	0,04  0,04	-2,27  3,55	3,04***  -1,84***	0,52 0,52	5,90  -3,53	-0,61	0,31	-1,95	-0,53 (-0,95; -0,16)	0,264	26,39	43,66***
	Zaspokojenie kompetencji  Frustracja kompetencji				-0,12**  0,21***	0,04  0,05	-2,82  3,79	1,18*  -2,73***	0,51  0,41	2,33  -6,71	-0,43	0,31	-1,40	-0,71 (-1,13; -033)	0,308	24,81	54,17***
Preferowana progresywna rola kobiety	Zaspokojenie autonomii  Frustracja autonomii				0,06  0,01	0,05  0,05	1,40  0,22	4,35***  -1,16***	0,38  0,32	11,59  -3,69	-0,08	0,27	-0,29	0,27 (-0,24; 0,79)	0,46	19,37	103,55***
	Zaspokojenie więzi Frustracja więzi	0,19	0,36	0,52	0,00 -0,05	0,04  0,04	0,10  -1,21	3,05***  -1,97***	0,52  0,52	5,89  -3,79	0,08	0,31	0,26	0,11 (-0,30; 0,54)	0,26	26,66	41,99***
	Zaspokojenie kompetencji  Frustracja kompetencji				0,02  0,04	0,04  0,06	0,48  0,63	1,16*  -2,83***	0,51  0,40	2,27  -6,99	0,26	0,30	0,87	-0,07 (-0,50; 0,31)	0,31	24,90	53,59***

* p < 0,05, ** p < 0,01, *** p < 0,001

Sprawdziłyśmy też, czy zaspokojenie i frustracja potrzeby więzi pośredniczą w związku między preferencją tradycyjnej roli a satysfakcją z życia. Po uwzględnieniu mediatorów, efekt bezpośredni preferencji tradycyjnej roli dla satysfakcji z życia przestał być istotny. Analiza efektów pośrednich ujawniła łączny istotny efekt mediacyjny – zatem przywiązanie do tradycyjnej roli kobiety negatywnie rzutowało na satysfakcję z życia, głównie poprzez niższe zaspokojenie i wyższą frustrację potrzeby więzi.

Następnie, przeprowadziłyśmy analizę z uwzględnieniem zaspokojenia i frustracji potrzeby kompetencji jako mediatorów. Analiza wykazała, że tradycyjna koncepcja roli nie pozwalała na przewidywanie satysfakcji z życia, a związek był w pełni mediowany przez zaspokojenie i frustrację potrzeby kompetencji. Preferencja roli tradycyjnej wiązała się z niższym zaspokojeniem i wyższą frustracją potrzeby kompetencji, co rzutowało na obniżoną satysfakcję z życia.

Analogiczne analizy przeprowadziłyśmy dla preferencji roli progresywnej. Zaobserwowałyśmy, że nie pozwalała ona na przewidywanie ani poziomu zaspokojenia i frustracji potrzeb (autonomii, więzi, kompetencji), ani satysfakcji z życia. Choć wysoki poziom zaspokojenia i niski frustracji – wszystkich trzech podstawowych potrzeb – pozwalał na predykcję wysokiej satysfakcji z życia, to nie pełniły one roli mediującej w związku między preferowaną rolą progresywną a satysfakcją z życia.

Dyskusja

Niniejsza praca obrazuje badanie empiryczne dotyczące dobrostanu kobiet. Testując sześć modeli mediacji równoległej, włączałyśmy do nich pary mediatorów – zaspokojenia i frustracji jednej z trzech podstawowych potrzeb psychologicznych, i kolejno analizowałyśmy ich związki z satysfakcją z życia u kobiet o różnym nasileniu preferencji roli tradycyjnej lub progresywnej.

Zaobserwowałyśmy, że preferencja tradycyjnej roli płciowej (w przeciwieństwie do roli progresywnej) pełni u kobiet funkcję predyktora satysfakcji i frustracji ich potrzeb psychologicznych (autonomii, więzi, kompetencji). Wiąże się z niskim zaspokojeniem i wysoką frustracji każdej z potrzeb, co prawdopodobnie wynika z prób dopasowywania się do norm i oczekiwań społecznych kosztem własnych potrzeb u kobiet (Eagly, Karau, 2002; Rudman, Phelan, 2008). Według modelu ambiwalentnego seksizmu wrogie i pozornie życzliwe stereotypy utrwalają tradycyjne wyobrażenia o kobiecości, co może prowadzić do utrudnionego wyrażania własnych potrzeb i rozwoju osobistego (Glick, Fiske, 2001). Nasze badanie pokazało też, że wysoki poziom zaspokojenia i niski poziom frustracji potrzeb psychologicznych pozwala przewidywać wysoką satysfakcję z życia. Rezultaty te wpisują się we wnioski z innych badań (np. Fredrickson, Roberts, 1997; Sheldon, Niemiec, 2006) oraz są zgodne z teorią autodeterminacji (Deci, Ryan, 2000; 2008), potwierdzając znaczenie potrzeb psychologicznych dla dobrostanu kobiet.

Wykonane analizy pozwoliły nam potwierdzić hipotezę H1. Związek preferencji tradycyjnej roli kobiety z satysfakcją z życia był mediowany przez zaspokojenie i frustrację: potrzeby autonomii (H1a), więzi (H1b) i kompetencji (H1c). We wszystkich przypadkach mediacja była pełna i istotna w układzie: wysokie zaspokojenie i niska frustracja potrzeby. Rezultaty korespondują z badaniami pokazującymi, że internalizacja norm kulturowych (w tym tradycyjnych ról) i ich sztywne przestrzeganie mogą zmniejszać poczucie autonomii (Chirkova i in., 2003). To ogranicza możliwość podejmowania autonomicznych decyzji, wywołując konflikty wewnętrzne (Mahalik i in., 2007; Eagly, Wood, 2012) i wpływając negatywnie na dobrostan. Dodatkowo tradycyjne role płciowe mogą nakładać na kobiety poczucie obowiązku przedkładania potrzeb innych przed własne, co może ograniczać ich możliwości rozwoju osobistego oraz budowania autentycznych, wzajemnie satysfakcjonujących relacji (Eagly, Wood, 2012). Taki model funkcjonowania sprzyja wewnętrznemu konfliktowi między społecznymi oczekiwaniami a indywidualnymi potrzebami, co może się negatywnie przekładać na poczucie własnej wartości i dobrostan psychiczny. Badania wskazują, że kulturowe i społeczne przekonania dotyczące ról płciowych mogą modyfikować sposób, w jaki jednostki doświadczają własnej wartości i kompetencji. W krajach, gdzie tradycyjne role kobiet są silniej utrwalone, mogą one doświadczać większego dysonansu między oczekiwaniami społecznymi a własnymi aspiracjami, co może prowadzić do frustracji związanej z potrzebą kompetencji (Sheldon, Elliot, 1999; Eagly, Wood, 2012). To z kolei przekłada się na niższą satysfakcję z życia (Deci, Ryan, 2000; Ryan, Deci, 2001). Teoria ról społecznych (Eagly, Wood, 2012) sugeruje też, że tradycyjne normy płciowe kształtują oczekiwania społeczne wobec kobiet, co często wiąże się z ograniczaniem ich aktywności
w sferach, w których mogłyby rozwijać swoje kompetencje. Przyjmowanie tradycyjnej roli kobiety może skutkować mniejszymi możliwościami rozwoju osobistego i zawodowego, co przekłada się na niższe zaspokojenie potrzeby kompetencji i jej większą frustrację. Konsekwencją tego może być obniżenie poziomu zadowolenia z życia, co znajduje potwierdzenie w badaniach nad zgodnością celów życiowych z indywidualnymi potrzebami (Sheldon, Elliot, 1999).

Natomiast związek między preferowaną progresywną rolą kobiety a satysfakcją z życia nie był mediowany ani przez zaspokojenie, ani frustrację żadnej z podstawowych potrzeb, a zatem hipoteza H2 (H2a, H2b, H2c) nie została potwierdzona. Uzyskane wyniki można rozpatrywać w kontekście wspomnianej teorii zgodności ról (Eagly, Karau, 2002) oraz modelu ambiwalentnego seksizmu (Glick, Fiske, 2001), które sugerują, że tradycyjne normy mogą generować sprzeczności między społecznymi oczekiwaniami a indywidualnymi aspiracjami. Progresywny model kobiety zakłada możliwość integracji własnych wartości z oczekiwaniami społecznymi, co może neutralizować pośredniczącą rolę frustracji lub zaspokojenia potrzeb psychologicznych w kształtowaniu satysfakcji z życia.

Implikacje praktyczne, ograniczenia i kierunki dalszych badań

Wyniki obecnego badania mogą mieć znaczenie dla polityki społecznej, edukacji, rozwoju osobistego i zawodowego, które promują inicjatywy ukierunkowane na podnoszenie jakości życia oraz działania wspierające przezwyciężanie barier wynikających z norm kulturowych. Badanie to pozwala lepiej zrozumieć elementy sprzyjające dobrostanowi kobiet, ale nie jest wolne od ograniczeń. Zbadana próba składa się przeważająco z wykształconych młodych kobiet, których przekonania – jak wskazują uzyskane średnie wyniki – są bardziej progresywne niż tradycyjne. To z kolei zawęża możliwość uogólniania uzyskanych wyników. Dlatego, uwzględniając szerzej zmiany społeczno-kulturowe, do których odnoszą się wzorce ról, w przyszłości warto byłoby zestawić wyniki od kobiet reprezentujących potencjalnie odmienne podejścia, np. w grupach różnych pod względem wieku czy wykształcenia. Ponadto w kolejnych badaniach, prócz satysfakcji z życia, należałoby uwzględnić też pomiar afektu pozytywnego i negatywnego – nawiązując do sposobu ujmowania subiektywnego dobrostanu przez Dienera (1984), a tym samym w pełni wpisując się w koncepcję EMA (Martela, Sheldon, 2019).

[1] W odróżnieniu od kwestionariusz Becker i Wagnera (2009), gdzie autorzy uzyskali jeden wymiar, którego przeciwległe końce odnosiły się do roli tradycyjnej vs progresywnej.

[2] Zmiany dotyczą też mężczyzn, jednak nie są tak gruntowne, jak w przypadku kobiet.

Bibliografia

Agree, E.M. (2017). Social changes in women's roles, families, and generational ties. Generations, 41(2), 63–70.

Aube, J., Fleury, J., Smetana, J. (2000). Changes in women’s roles: Impact on and social policy implications for the mental health of women and children. Development and Psychopathology, 12(4), 633–656. https://doi.org/10.1017/S0954579400004053

Bartholomew, K.J., Ntoumanis, N., Ryan, R.M., Bosch, J.A., Thøgersen-Ntoumani, C. (2011). Self-determination theory and diminished functioning: The role of interpersonal control and psychological need thwarting. Personality and Social Psychology Bulletin, 37, 1459–1473. https://doi.org/10.1177/0146167211413125

Becker, J.C., Wagner, U. (2009). Doing gender differently–The interplay of strength of gender identification and content of gender identity in predicting women's endorsement of sexist beliefs. European Journal of Social Psychology, 39(4), 487–508. https://doi.org/10.1002/ejsp.551

Brand, R.J., Gartland, C.A. (2024). Basic psychological needs: A framework for understanding childbirth satisfaction. Birth, 51(2), 395–404. https://doi.org/10.1111/birt.12795

Burke, R.J. (2017). Work and well-being. W: R.J. Burke, K.M. Page (red.), Research handbook on work and well-being (s. 3–36). Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781785363269.00007

Chen, B., Vansteenkiste, M., Beyers, W., Boone, L., Deci, E.L., Van der Kaap-Deeder, J., Duriez, B., Lens, W., Matos, L., Mouratidis, A., Ryan, R.M., Sheldon, K.M., Soenens, B., Van Petegem, S., Verstuyf, J. (2015). Basic psychological need satisfaction, need frustration, and need strength across four cultures. Motivation and Emotion, 39(2), 216–236. https://doi.org/10.1007/s11031-014-9450-1

Chirkov, V., Ryan, R.M., Kim, Y., Kaplan, U. (2003). Differentiating autonomy from individualism and independence: A self-determination theory perspective on internalization of cultural orientations and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(1), 97–110. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.1.97

Coxen, L., van der Vaart, L., Van den Broeck, A., Rothmann, S. (2023) What matters more for daily well- and ill-being? The dual pathways of daily need satisfaction and frustration. Current Psychology: A Journal for Diverse Perspectives on Diverse Psychological Issues, 42, 32552–32565. https://doi.org/10.1007/s12144-023-04235-7

Das, K.V., Jones-Harrell, C., Fan, Y., Ramaswami, A., Orlove, B., Botchwey, N. (2020). Understanding subjective well-being: perspectives from psychology and public health. Public Health Reviews, 41(1), 25. https://doi.org/10.1186/s40985-020-00142-5

Deci, E.L., Ryan, R.M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self‐determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01

Deci, E.L., Ryan, R.M. (2008). Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life's domains. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 49(1), 14–23. https://doi.org/10.1037/0708-5591.49.1.14

Delforouz, S., Ebrahimi, M., Mirhashemi, M., Ghodsi, P. (2021). The Relationship between basic psychological needs gratification and psychological well-being in female students: The Mediating Role of Self-Efficacy. Quarterly Journal of Child Mental Health. 8. 80–96. https://doi.org/10.52547/jcmh.8.1.7.

Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542

Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J., Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13

Disabato, D.J., Goodman, F.R., Kashdan, T.B., Short, J.L., Jarden, A. (2016). Different types of well-being? A cross-cultural examination of hedonic and eudaimonic well-being. Psychological Assessment, 28(5), 471–482. https://doi.org/10.1037/pas0000209

Dzwonkowska-Godula, K. (2015). Tradycyjnie czy nowocześnie? Wzory macierzyństwa i ojcostwa w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Eagly, A.H., Karau, S.J. (2002). Role congruity theory of prejudice toward female leaders. Psychological Review, 109(3), 573–598. https://doi.org/10.1037/0033-295X.109.3.573

Eagly, A.H., Wood, W. (2012). Social role theory. W: P.A.M. Van Lange, A.W. Kruglanski, E. T. Higgins (red.). Handbook of Theories of Social Psychology vol. 2 (s. 458–476). Sage.

Fredrickson, B.L., Roberts, T.A. (1997). Objectification theory: Toward understanding women's lived experiences and mental health risks. Psychology of Women Quarterly, 21(2), 173–206. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1997.tb00108.x

Glick, P., Fiske, S.T. (2001). An ambivalent alliance: Hostile and benevolent sexism as complementary justifications for gender inequality. American Psychologist, 56(2), 109–118. https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.2.109

Hayes, A.F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford Press.

Holder, M.D. (2012). Predictors and correlates of well-being. W: Happiness in Children. Springer Briefs in Well-Being and Quality of Life Research. Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-4414-1_4

Howell, A.J., Demuynck, K.M. (2023). Psychological flexibility and the Eudaimonic Activity Model: Testing associations among psychological flexibility, need satisfaction, and subjective well-being. Journal of Contextual Behavioral Science, 27, 65–71. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2022.12.002

Huta, V., Waterman, A.S. (2014). Eudaimonia and its distinction from hedonia: Developing a classification and terminology for understanding conceptual and operational definitions. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being, 15(6), 1425–1456. https://doi.org/10.1007/s10902-013-9485-0

Jankowski, K.S. (2015). Is the shift in chronotype associated with an alteration in well-being? Biological Rhythm Research, 46, 237–248

Kofta, M., Soral, W., Kwiatkowska, Z., Kapusta, S., Mikołajczak, M. (2016). Skala preferencji tradycyjnej vs nowoczesnej roli kobiety w społeczeństwie: konstrukcja i walidacja. [Scale of preferences for traditional vs. modern roles of women in society: construction and validation]. Psychologia Społeczna, 11(39), 474–288. https://doi.org/10.7366/1896180020163907

Kuźma, B., Szulawski, M., Vansteenkiste, M., Cantarero, K. (2020). Polish adaptation of the basic psychological need satisfaction and frustration scale. Frontiers in Psychology, 10, Article 3034. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.03034

Lataster, J., Reijnders, J., Janssens, M., Simons, M., Peeters, S., Jacobs, N. (2022). Basic psychological need satisfaction and well-being across age: A cross-sectional general population study among 1709 Dutch speaking adults. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Forum on Subjective Well-Being, 23(5), 2259–2290. https://doi.org/10.1007/s10902-021-00482-2

Luppi, F., Mencarini, L., See, S.G. (2017). The Work-Family Balance: Making Men and Women Happy, Working Papers, 98, "Carlo F. Dondena" Centre for Research on Social Dynamics (DONDENA), Università Commerciale Luigi Bocconi.

Maffioletti, A., Maida, A., Scacciati, F. (2014). More terminological and methodological problems in measuring happiness, life Satisfaction and well-being: Some first empirical results. W: V. Giorgino (red.), The pursuit of happiness and the traditions of wisdom (s. 13–21). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-04744-7_2

Mahalik, J.R., Burns, S.M., Syzdek, M. (2007). Masculinity and perceived normative health behaviors as predictors of men's health behaviors. Social Science & Medicine, 64(11), 2201–2209. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2007.02.035

Martela, F., Sheldon, K.M. (2019). Clarifying the concept of well-being: Psychological need satisfaction as the common core connecting eudaimonic and subjective well-being. Review of General Psychology, 23(4), 458–474. https://doi.org/10.1177/1089268019880886

Martela, F., Lehmus-Sun, A., Parker, P.D., Pessi, A.B. (2023) Needs and well-being across Europe: Basic psychological needs are closely connected with well-being, meaning, and symptoms of Depression in 27 European countries. Social Psychological and Personality Science, 4(5), 501–514. https://doi.org/10.1177/19485506221113678

Oláh, L.S., Kotowska, I.E., Richter, R. (2018). The New Roles of Men and Women and Implications for Families and Societies. W: G. Doblhammer, J. Gumà (red.), A Demographic Perspective on Gender, Family and Health in Europe (s. 41–63). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-72356-3_4

Rashid, S., Shahid, R., Aftab, N. (2023). Ideology of the gender role and emotional well-being: The moderating impact of gender. Human Nature Journal of Social Sciences, 4(3). 1–10. https://doi.org/10.71016/hnjss/8y0gg522

Rudman, L.A., Phelan, J.E. (2008). Backlash effects for disconfirming gender stereotypes in organizations. Research in Organizational Behavior, 28, 3–37. https://doi.org/10.1016/j.riob.2008.04.001

Ryan, R.M. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processes. Journal of Personality, 63(3), 397–427. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1995.tb00501.x

Ryan, R.M., Deci, E.L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. The Guilford Press.

Sabancı Baransel, E., Karataş Okyay, E. (2020). Determining the relationship between the psychological needs of women and their life satisfaction according to generations. Anatolian Journal of Health Research, 1(1), 19–24.

Sakan, D., Zuljevic, D., Rokvic, N. (2020). The role of basic psychological needs in well-being during the COVID-19 outbreak: A Self-Determination Theory perspective. Frontiers in Public Health, 8, https://doi.org/10.3389/fpubh.2020.583181

Sheldon, K.M. (2016). Putting eudaimonia in its place: On the predictor, not the outcome, side of the equation. W: J. Vittersø (red.), Handbook of eudaimonic well-being (s. 531–541). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-42445-3_36

Sheldon, K.M. (2018). Understanding the good life. W: J. P. Forgas, R. F. Baumeister (red.), The Social Psychology of Living Well (s. 116–136). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351189712-8 

Sheldon, K.M., Elliot, A.J. (1999). Goal striving, need satisfaction, and longitudinal well-being: The self-concordance model. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 482–497. https://doi.org/10.1037/0022-3514.76.3.482

Sheldon, K.M., Niemiec, C.P. (2006). It's not just the amount that counts: Balanced need satisfaction also affects well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 91(2), 331–341. https://doi.org/10.1037/0022-3514.91.2.331

Sekścińska, K., Trzcińska, A., Maison, D.A. (2016). The influence of different social roles activation on women's financial and consumer choices. Frontiers in Psychology, 7, 365. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00365

Sirgy, M.J. (2021). Integrative models of wellbeing. W: M. J. Sirgy (red.), The Psychology of Quality of Life. vol. 83 (s. 681–710). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-71888-6_29

Stenius, V.M., Veysey, B.M., Hamilton, Z., Andersen, R. (2005). Social roles in women's lives: changing conceptions of self. The Journal of Behavioral Health Services & Research, 32(2), 182–198. https://doi.org/10.1007/BF02287266

Vansteenkiste, M., Ryan, R.M., Soenens, B. (2020). Basic psychological need theory: Advancements, critical themes, and future directions. Motivation and Emotion, 44, 1–31. https://doi.org/10.1007/s11031-019-09818-1

Wood, W., Eagly, A.H. (2015). Two traditions of research on gender identity. Sex Roles: A Journal of Research, 73(11–12), 461–473. https://doi.org/10.1007/s11199-015-0480-2

Wong, P.T.P. (2011). Positive psychology 2.0: Towards a balanced interactive model of the good life. Canadian Psychology/ Psychologie Canadienne, 52(2), 69–81. https://doi.org/ 10.1037/a0022511

 

---

Receipt Date: 07.03.2025

Date after correction: 07.05.2025

Print Acceptance Date: 12.05.2025

The article is available under the terms International 4.0 license (CC BY-NC-ND 4.0)