Sylwia Przewoźnik Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Współczesne oblicza przemocy. Wymiar psychologiczno-prawny”, Akademia Ignatianum w Krakowie, 12 maja 2023 roku

Dnia 12 maja 2023 r. w Akademii Ignatianum w Krakowie odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Współczesne oblicza przemocy. Wymiar psychologiczno-prawny”, która zorganizowana została przez Katedrę Psychologii Sądowej i Psychokryminologii Instytutu Psychologii AIK. Konferencja miała na celu wymianę wiedzy i doświadczeń naukowo-badawczych związanych z promowaniem rozwoju działań profilaktycznych, mających na celu podnoszenie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy, a także stworzenie warunków do dyskusji wśród specjalistów zawodowo zaangażowanych w pomoc osobom dotkniętym przestępstwem przemocy. Wygłoszone referaty pozwoliły stworzyć swobodną, inkluzywną przestrzeń do wymiany wiedzy wśród przedstawicieli nauk prawnych, psychologów, psychoterapeutów, pedagogów, etyków, filozofów, jak również pracowników instytucji wymiaru sprawiedliwości, pomocy społecznej, pracowników oświaty oraz organizacji pozarządowych. 

Uroczystego otwarcia konferencji dokonał JM Rektor Akademii Ignatianum w Krakowie ks. dr hab. Tomasz Homa SJ. Głos zabrał również Kierownik Katedry Psychologii Sądowej i Psychokryminologii IPs AIK dr Krzysztof Nowakowski, dziękując w imieniu organizatorów za duże zainteresowanie wydarzeniem i liczną obecność przedstawicieli różnych instytucji pomocowych. 

Konferencja została podzielona na trzy panele merytoryczne: I. Nieletni jako sprawca i ofiara przemocy II. Prawne i kryminologiczne aspekty przemocy III. Przemoc – jedno słowo, wiele znaczeń. Ujęcie interdyscyplinarne. Każdy z paneli kończyła owocna dyskusja. 

Obrady plenarne I sesji zainaugurował wykład dra Krzysztofa Nowakowskiego, który również był moderatorem dyskusji. Prelegent wygłosił referat pt. Prognozowanie zachowań z użyciem przemocy u nieletnich sprawców – praktyczne zastosowania podejścia wieloczynnikowego. Autor w swoim wystąpieniu podkreślił, że dopuszczanie się aktów przemocy przez osoby niepełnoletnie stanowi ważny problem społeczny, a przeciwdziałanie tego rodzaju zachowaniom wśród dzieci i młodzieży to zadanie zarówno wymiaru sprawiedliwości, jak i wielu różnych instytucji o charakterze wychowawczym, korekcyjnym czy leczniczo-terapeutycznym. Ponadto Prelegent przeanalizował zjawiska przestępczości agresywnej nieletnich na podstawie koncepcji modeli wieloczynnikowych oraz omówił podstawowe założenia tego podejścia, pojęcie czynników ryzyka – czynników ochronnych oraz narzędzia przeznaczone do oceny zagrożenia przemocą u nieletnich. 

W kolejnym referacie dr Ewa Dziewońska z Akademii Ignatianum w Krakowie omówiła Psychospołeczne uwarunkowania zachowań agresywnych adolescentów. Studium przypadku. Autorka w swoim referacie przedstawiła przypadek nastolatka w relacji terapeutycznej. Podzieliła się również swoimi refleksjami odnośnie do psychospołecznych uwarunkowań, podejmowanych przez niego zachowań ryzykownych, w tym szczególnie zachowań agresywnych. 

Następnie mgr Małgorzata Malec, reprezentująca Sekcję Psychologów Komendy Wojewódzkiej Policji w Krakowie, wygłosiła referat pt. Wybrane aspekty bullyingu. Wnioski z badań. Prelegentka zaprezentowała wybrane aspekty bullyingu oraz wyniki badań własnych na ten temat przeprowadzonych w wybranych szkołach województwa małopolskiego. 

Moderatorem II sesji tematycznej była dr Kaja Szarras-Kudzia z Instytutu Psychologii AIK. Jako pierwsza, z referatem zatytułowanym „W czterech ścianach.” Problematyka realizacji przesłanek przestępstwa znęcania nad rodziną. Studium przypadku, wystąpiła dr hab. Izabela Lewandowska-Malec (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie). Autorka podkreśliła w wystąpieniu, że przestępstwo znęcania nad rodziną jest zagadnieniem bardzo złożonym, pomimo utrwalonego orzecznictwa sądowego oraz dorobku doktryny. Prelegentka stwierdziła, iż przestępstwo znęcania nad rodziną ma bardzo szeroki zasięg, niezależnie od statusu społecznego rodziny, i przybiera różne postacie: przemocy fizycznej, psychicznej, finansowej, seksualnej etc. oraz że ochronie ofiar służy nie tylko prawo karne, ale i inne regulacje prawne, jednak pokrzywdzeni, pomimo domowego prześladowania, rezygnują z dążenia do wymierzania sprawcy kary lub odizolowania go od ofiar. 

Następnie dr hab. Grzegorz Krawiec (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) wygłosił referat pt. Przemoc w działalności Rzecznika Praw Obywatelskich, wskazując zadania Rzecznika Praw Obywatelskich nakierowane na ochronę ofiar przemocy. 

Z kolei kolejny referat pt. Ustawowe (suicydalne) znamiona przestępstwa znęcania się typu kwalifikowanego wygłoszony przez dr Sylwię Przewoźnik, reprezentującą Instytut Psychologii AIK, koncentrował się wokół refleksji nad targnięciem się na własne życie osoby poszkodowanej przestępstwem znęcania. Autorka podkreśliła, iż doprowadzenie pokrzywdzonego znęcaniem się do targnięcia się na własne życie nie jest jedynym typem czynu zabronionego przewidzianym przez obowiązujący kodeks karny, którego znamieniem kwalifikującym jest właśnie targnięcie się osoby na własne życie.  

Przewodniczącą trzeciego panelu tematycznego była dr Sylwia Przewoźnik. Obrady otworzyło wystąpienie dra hab. Piotra Duchlińskiego, z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, który w swoim referacie pt. Przemoc zaklęta w słowach. Aspekty psychologiczne i etyczne skupił się na problemie języka etyki w kontekście założeń modelu komunikacji bez przemocy rozwijanego przez M. Rosenberga. Autor wskazał, że można zastąpić etykę norm i powinności etyką, którą roboczo określa jako etyka chcenia, że etyka pracuje w obszarze komunikacji, dlatego w celu kształtowania postaw moralnych powinna odwoływać się nie do języka powinności, ale do języka wolności i autonomii. Prelegent podkreślił również,  że  język etyki nie może być językiem przemocowym, ale takim, który inspiruje do rozwoju, autonomii oraz samostanowienia.

Z kolei dr hab. Jacek Kulbaka z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie skupił się na problematyce przemocy wobec osób niepełnosprawnych. Prelegent w swoim referacie ukazał źródła oraz przykłady negatywnych postaw nakierowanych na osoby z niepełnosprawnościami oraz uwzględnił różne uwarunkowania związane z tym zjawiskiem w aspekcie światopoglądowym, psychologicznym, pedagogicznym oraz prawnym. 

Następnie dr hab. Agnieszka Barczykowska oraz dr hab. Maciej Muskała z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wygłosili referat pt. Społeczno-przestrzenne uwarunkowania przemocy domowej w województwie wielkopolskim w latach 2018–2021. Ilustracją wystąpienia Prelegentów były dane dotyczące przemocy domowej zebrane na podstawie analizy realizowanych w województwie wielkopolskim w latach 2018–2021 procedur Niebieskich Kart. 

Obrady III sesji zakończył referat mgr Ewy Wach (Zakład Psychologii Sądowej Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dra Jana Sehna w Krakowie) pt. Mobbing w opiniowaniu sądowo-psychologicznym. Autorka w swoim referacie wskazała m.in. na takie skutki mobbingu, jak: pogorszenie funkcjonowania psychicznego i społecznego ofiary, obniżenie jej samooceny, odczuwanie przez nią psychicznego cierpienia, które może prowadzić nawet do samobójstwa. Prelegentka przedstawiła akty prawne, w których uregulowane jest przestępstwo mobbingu, a także bardzo istotne wnioski związane z opiniowaniem sądowym w sytuacji podejrzenia mobbingu.  

Konferencje uwieńczyło wystąpienie Dyrektora Instytutu Psychologii ks. dra Jacka Prusaka, który dziękując Prelegentom oraz Uczestnikom konferencji, dokonał jej podsumowania. 

Uczestnicy zgodnie uznali wydarzenie za bardzo udane. Tematyka konferencji, koncentrująca się wokół powszechnie dostrzeganych i nader aktualnych problemów, wzbudziła bardzo duże zainteresowanie, co znalazło swoje przełożenie na wysoką frekwencję osób uczestniczących w obradach. Pytania kierowane do Prelegentów oraz burzliwe, kuluarowe dyskusje świadczą o ogromnej potrzebie organizacji podobnych wydarzeń. 

Sylwia Przewoźnik¹

^{1 Katedra Psychologii Sądowej i Psychokryminologii, Instytut Psychologii, Uniwersytet Ignatianum w Krakowie (Department of Forensic Psychology and Psychocriminology, Instituteof Psychology, Jesuit University Ignatianum in Krakow), ORCID: 0000-0002-0756-7996.}