Monika Berej, Andrzej Sękowski Siła efektu zastosowania komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces u sportowców

Artykuł jest dostępny na warunkach międzynarodowej licencji 4.0 (CC BY-NC-ND 4.0).

Wprowadzenie

Aktywność sportowa jest jedną z bardziej specyficznych form aktywności ludzkiej i wiąże się z wysokimi wymaganiami w zakresie przetwarzania stymulacji oraz wytrzymałości w sferze fizycznej i psychicznej (Muniowska, 2006). Współczesne koncepcje wybitnych zdolności uwzględniają znaczenie czynników pozaintelektualnych. Osiąganie sukcesów wiąże się z posiadaniem struktury osobowości sprzyjającej efektywnemu pokonywaniu trudności (Sękowski, 2009). Sfera emocjonalna oraz społeczna należą do psychologicznych uwarunkowań wybitnych zdolności. Właściwości motoryczne, lecz również zrównoważenie emocjonalne, odporność na stres, adekwatna reakcja na porażki i właściwa ocena osiągniętych sukcesów są istotnymi predyktorami osiągnięć (Siekańska, Sękowski, 2006).

Perfekcjonizm w sporcie i nadzieja na sukces dotyczą funkcjonowania każdego profesjonalnego sportowca. Współczesny świat obfituje w różnego rodzaje komunikaty, w tym komunikaty perswazyjne. Komunikat perswazyjny ma na celu wpłynąć na zmianę przekonań, postaw lub opinii w kierunku zgodnym z treścią tego komunikatu (Francuz, 1999). Celem przedstawionych badań jest określenie siły efektu zastosowanych komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces u sportowców. W badaniu wzięli udział piłkarze nożni (N = 20). W badaniu użyto Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie oraz Kwestionariusz Nadziei na Sukces do pomiaru zmiennych oraz do wygenerowania komunikatów perswazyjnych, które wybrali sędziowie kompetentni. Zastosowano metodę badawczą pre-test i post-test.

Perfekcjonizm w sporcie

Czołowi badacze zjawiska perfekcjonizmu określają go jako ,,dążenie do nieskazitelności” (Glapa, Bronikowski, 2014). Podwyższanie wymagań względem jednostki ma na celu rozwój jej osobistego potencjału. Szybkie i skuteczne wykonywanie zadań wzmacnia jej konkurencyjność w globalnym świecie. Stymulowanie jednostki do doskonałości w działaniu wiąże się ze zmianami w systemie wewnętrznych standardów – dochodzi do innego oceniania siebie i innych ludzi.

Perfekcjonizm w literaturze jest rozumiany jako (Loza, 2014):

– Potrzeba samodoskonalenia – dążenie do bycia doskonałym, związane z posiadanymi wysokimi standardami osobistymi, bez względu na możliwości ich osiągania;

– Nastawienie osobowości – tendencja do odrzucania tego, co nie osiąga wystarczającego poziomu perfekcji;

– Cecha osobowości – codzienne funkcjonowanie człowieka, polegające na chęci wykonywania zadań na najwyższym poziomie, bez oczekiwania tego przez otaczające środowisko.

Badawcze zwrócili uwagę, że perfekcjonizm nie jest wyłącznie negatywnym wymiarem osobowości. Perfekcjonizm wyrażający się w umiejętności formułowania osiągalnym celów, związany z odczuwaniem satysfakcji z podejmowanych działań, umożliwiający człowiekowi osiąganie sukcesów oraz motywujący do ponownych wysiłków w sytuacji porażki, jest bez wątpienia zasobem jednostki. Zauważono, że perfekcjonizm może wspierać funkcjonowanie jednostki oraz być pozytywnie oceniany przez osobę posiadającą wyżej wymienione cechy (Waleriańczyk, Stolarski, 2016).

Najnowszego ujęcia zjawiska perfekcjonizmu dokonała Szczucka (2010), która wyodrębniła dwa wymiary perfekcjonizmu:

– perfekcjonizm adaptacyjny – oparty na perfekcjonistycznych dążeniach, przejawiający się chęcią bycia doskonałym, skoncentrowaniem na wysokich standardach osobistych, pragnieniem stałego rozwoju swoich umiejętności, który skutkuje odczuwaniem przyjemności i poczuciem satysfakcji z podejmowanych działań;

– perfekcjonizm dezadaptacyjny – związany z perfekcjonistycznymi obawami, objawia się lękiem przed porażką, wątpliwościami wobec jakości swoich działań, poczuciem silnej presji zewnętrznej do bycia bezbłędnym. Niewielkie pomyłki wywołują w jednostce złość, frustrację i poczucie wstydu. Porażki na długo pozostają w pamięci jednostki, co obniża jej pewność siebie i utrudnia podejmowanie kolejnych prób działania.

Perfekcjonizm w sporcie jest istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie sportowca. W 2002 roku badania Goulda, Dieffenbacha i Moffetta wskazały 12 zmiennych wpływających na uzyskanie sukcesu sportowego. Wśród nich znalazł się perfekcjonizm w sporcie. Nasilenie perfekcjonizmu może się różnić od okoliczności, w których znajduje się jednostka. Poziom perfekcjonizmu u sportowców należy badać w kontekście uprawianego sportu, co umożliwia uzyskanie rzetelnego pomiaru tej zmiennej (Waleriańczyk, Stolarski, 2016). Na podstawie dwuwymiarowej koncepcji perfekcjonizmu wyróżnia się:

– pozytywny perfekcjonizm w sporcie – kiedy sportowiec dąży do doskonałości w uprawianej dyscyplinie, jest silnie skoncentrowany na perfekcjonistycznych dążeniach, jest wytrwały w dążeniu do określonych celów, pragnie stale rozwijać swoje umiejętności, odczuwa przyjemność z procesu treningowego, a odnoszone sukcesy dają zawodnikowi poczucie satysfakcji;

– negatywny perfekcjonizm w sporcie – który powoduje odczuwanie przez zawodnika niepewności i obaw, lęku przed porażką oraz poczuciem presji zewnętrznej do bycia bezbłędnym w uprawianej dyscyplinie. Nawet niewielkie pomyłki powodują u sportowca złość, wątpliwości wobec posiadanych zdolności oraz poczucie wstydu za popełniony błąd. Porażki na długo pozostają w pamięci sportowca, co obniża jego samoocenę i utrudnia dalszy proces treningowy.

Jedyne polskojęzyczne narzędzie do pomiaru perfekcjonizmu w sporcie to Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie autorstwa Waleriańczyka (2016).

Nadzieja na sukces

W latach 90. Snyder zaproponował koncepcję nadziei rozumianej jako przekonanie o posiadaniu kompetencji umożliwiających odniesienie sukcesu. Uznał, że wynika ona z przekonania jednostki o możliwości osiągnięcia sukcesu, w wyniku posiadanych przez siebie kompetencji (Snyder, 2005). Nadzieja związana jest z przekonaniem, że jednostka potrafi określić właściwe działania zbliżające do zrealizowania celu oraz podjąć działania, aby określony cel osiągnąć. Zjawisko nadziei ujmowane jest jako pozytywny stan motywacyjny, związany z przeświadczeniem jednostki, że otaczający ją świat jest sensowny i przychylny (Trzebiński, Zięba, 2003).

W toku wieloletnich badań zgromadzono wiele danych świadczących o tym, że nadzieja na sukces wpływa na efektywność działań jednostki, na jej sposób radzenia sobie z trudnościami, na poziom wytrwałości w dążeniach, na zdolności adaptacyjne do zmieniających się warunków życia, a także na funkcjonowanie emocjonalne (Kot, Zaleszczyk, 2015).

Nadzieja na sukces jest oparta na dwóch rodzajach przekonań (Łaguna, 2010):

– przeświadczenie o możliwości wykonania zaplanowanego działania – przekonanie, że określony cel jest możliwy do zrealizowania, mimo możliwych przeszkód stojących na drodze jego realizacji;

– przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań – świadomość posiadania wystarczającej wiedzy i adekwatnych kompetencji intelektualnych, umożliwiających osiągnięcie wybranego celu.

Trzebiński i Zięba (2003) określają nadzieję na sukces jako oczekiwanie pozytywnych skutków własnych działań. Wysoki poziom nadziei na sukces wpływa na jakość życia jednostki. Osoby z wysokim poziomem nadziei na sukces są elastyczne w radzeniu sobie z napotkanymi przeszkodami. W sytuacji napotkania trudności szukają innych sposobów radzenia sobie. Wysoki poziom nadziei na sukces wiąże się też z posiadaniem kompetencji społecznych, co pozytywnie wpływa na utrzymywanie przez jednostkę dobrych relacji z innymi ludźmi (Snyder, 2005).

Komunikacja perswazyjna

Złożoność problematyki osiągnięć wynika z jego związku z wieloma wymiarami ludzkiej osobowości, historii życia i wpływów środowiska (Sękowski, 2012). W procesie treningowym oraz startowym sportowcy są odbiorcami różnego rodzaju komunikatów od różnych ich nadawców.

Szczególnym rodzajem komunikacji jest komunikacja perswazyjna. Celem stosowania komunikatów perswazyjnych jest wpłynięcie na zmianę przekonań, postaw lub opinii przez odbiorców komunikatu. Komunikaty perswazyjne posiadają dwa wskaźniki wartości: emocjonalno-motywacyjny oraz poznawczy. Wartość emocjonalno-motywacyjna odnosi się do charakteru odebranego komunikatu. Wskaźnik poznawczy dotyczy funkcji poznawczych w odniesieniu do odebranego komunikatu, jak poczucie prawdziwości informacji czy ilość zapamiętywanych informacji.

Najbardziej popularnym przykładem komunikatu perswazyjnego jest reklama.

Wyróżnia się wiele czynników zwiększających perswazyjną wartość stosowanych komunikatów, m.in. (Francuz, 1999):

– siła zastosowanej argumentacji,

– jednokierunkowość przekazu,

– szybkość przekazywania informacji,

– zaufanie do rzetelności nadawcy komunikatu,

– atrakcyjność nadawcy komunikatu,

– poczucie, że informacja zawarta w komunikacie jest już znana,

– motywacja do przetwarzania komunikatów,

– częstość powtarzania komunikatu.

Skuteczna komunikacja perswazyjna jest związana ze znajomością metod przekazywania informacji oraz z ich wykorzystywaniem podczas intencjonalnej perswazji. Innymi właściwościami wpływającymi na skuteczność komunikacji perswazyjnej jest eksperckość i atrakcyjność nadawcy komunikatu. Entuzjazm i energia nadawcy zwiększają zaufanie do nadawcy przekazu. Sympatia wobec nadawcy komunikatu również sprzyja skutecznemu odbiorowi przekazu perswazyjnemu (Paluchowski, 1994).

Profesjonalne uprawianie sportu

Sport stanowi specyficzną formę aktywności człowieka, mającą na celu doskonalenie jego sprawności fizycznej podczas współzawodnictwa, zgodnie z ustalonymi regułami (Siekańska, 2013). Wyróżnia się dwa rodzaje aktywności sportowej:

– sport wyczynowy – dobrowolna rywalizacja sportowa, mająca na celu uzyskanie maksymalnie wysokich wyników sportowych;

– sport profesjonalny – uprawianie sportu o charakterze wyczynowym w celu zarobkowym.

Profesjonalne uprawianie sportu charakteryzuje się pracowniczym charakterem tej aktywności (Derbis, Jędrek, 2010). Zawodowych sportowców uznaje się jako jednostki posiadające wrodzone predyspozycje, indywidualny potencjał oraz talent sportowy. W obszarze nauk o sporcie nawiązują do tego terminy, jak: zdolności fizyczne, uzdolnienia ruchowe, zdolności motoryczne, talent kinestetyczny, inteligencja czuciowo-ruchowa, sprawność motoryczna, predyspozycje somatyczne czy inteligencja boiskowa (Siekańska, 2013). Talent sportowy rozumiany jest jako zespół predyspozycji fizycznych i psychicznych jednostki oraz rezultat oddziaływania na nią czynników zewnętrznych, np. treningowych (Gabryś, 2011). Elementem łączącym różne definicje zdolności sportowych jest koncepcja istnienia różnic międzyosobniczych, czyli różnic indywidualnych, które wpływają na sposób wykonywania określonych zadań (Sękowski, Siekańska, Klinkosz, 2009).

Celem uprawiania indywidualnych dyscyplin sportowych jest doskonalenie zawodnika poprzez osiąganie jak najwyższych poziomów treningowych w technice, taktyce oraz w przygotowaniu motorycznym. Na osiągane wyniki sportowe zawodnika dyscypliny indywidualnej wpływa jego rozwój fizyczny oraz psychologiczny. Podstawą szkolenia treningowego jest doskonalenie umiejętności technicznych, stanowiących zdolności motoryczne zawodnika. Optymalny poziom siły, mocy, szybkości, skoczności i wytrzymałości warunkują prawidłowe właściwości motoryczne sportowca. Podczas uprawiania zespołowej dyscypliny sportowej kształtowana jest kompleksowość umiejętności motorycznych, technicznych oraz taktycznych zawodnika. Szkolenie treningowe sportowca dyscypliny zespołowej ma miejsce w grupie, co umożliwia trening techniczny i taktyczny całego zespołu (Blecharz, Siekańska, 2012).

Metoda

Narzędzia badawcze

Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie. Do pomiaru perfekcjonizmu w sporcie zastosowano Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie autorstwa Waleriańczyka (2016). Został on opracowany na podstawie dwuczynnikowej koncepcji perfekcjonizmu (Szczucka, 2010). Kwestionariusz składa się z 30 twierdzeń, na które osoby badane odpowiadają na 5-stopniowej skali. Kwestionariusz obejmuje właściwości perfekcjonizmu pozytywnego (13 twierdzeń) oraz perfekcjonizmu negatywnego (17 twierdzeń). Perfekcjonizm negatywny wiąże się z nadmiernym przejmowaniem się popełnionymi błędami i porażkami oraz z demotywującym poczuciem rozbieżności między celami a rezultatami. Pozytywny perfekcjonizm oznacza wysokie standardy osobiste, skupienie na rozwoju własnych umiejętności oraz przyjemność i satysfakcja z uprawiania sportu. Rzetelność określona α Cronbacha wynosi ,89 dla skali PP, zaś ,94 dla skali PN. Podane kategorie nie stanowią odrębnych podskal narzędzia, ze względu na nierówną liczbę pozycji wchodzących w skład każdej z nich. Kwestionariusz nie posiada norm, trwają badania nad normalizacją tego narzędzia.

Kwestionariusz Nadziei na Sukces. W badaniu wykorzystano Kwestionariusz Nadziei na Sukces autorstwa Snydera, w polskiej adaptacji Łaguny, Trzebińskiego i Zięby (2005). Narzędzie to składa się z 12 twierdzeń, na które osoby badane odpowiadały na 8-stopniowej skali. Kwestionariusz umożliwia otrzymanie wyniku ogólnego poziomu nadziei na sukces oraz ocenę dwóch wymiarów nadziei na sukces: przekonania o posiadaniu siły woli umożliwiającej realizowanie celów oraz przekonania o posiadaniu umiejętności znajdowania rozwiązań w sytuacjach trudnych. Rzetelność skali wyniku ogólnego, określana współczynnikiem α Cronbacha, wynosi ,82. Rzetelność skali dotyczącej przekonań o silnej woli wynosi ,74, a skali przekonań o umiejętności znajdowania rozwiązań wynosi –,72. Kwestionariusz posiada normy stenowe, opracowane na próbie 464 licealistów i 157 studentów.

Procedura i opis badanych

Opisywane badanie składało się z dwóch etapów badawczych.

Etap I: Celem badania jest określenie komunikatów perswazyjnych, które indukują perfekcjonizm oraz nadzieję na sukces.

Pytanie badawcze: Jakie komunikaty perswazyjne indukują odczucie perfekcjonizmu oraz nadzieję na sukces?

Powyższe pytanie badawcze ma charakter eksploracyjny.

Procedura badawcza: Na podstawie pozycji Kwestionariusza Perfekcjonizmu w Sporcie i Kwestionariusza Nadziei na Sukces wygenerowano komunikaty perswazyjne dotyczące perfekcjonizmu oraz nadziei na sukces. Następnie poproszono sędziów kompetentnych o wybranie komunikatów, które najsilniej wywołują w nich odczucie perfekcjonizmu i nadziei na sukces. Badanie przeprowadzono przy użyciu platformy Google Forms. Osoby badane były zapraszane do udziału w badaniu za pomocą popularnych portali społecznościowych. W badaniu wzięło udział 68 sędziów kompetentnych. Największą liczbą głosów zostały wybrane komunikaty:

Rycina 1. Komunikaty perswazyjne indukujące perfekcjonizm i nadzieję na sukces

Etap II: Celem badania jest określenie siły efektu zastosowania komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces u piłkarzy nożnych.

Pytanie badawcze: Jaką siłę efektu będą miały zastosowane komunikaty perswazyjne indukujące perfekcjonizm i nadzieję na sukces wobec sportowców?

Hipoteza1: Komunikaty perswazyjne indukujące perfekcjonizm powodują wzrost poziomu perfekcjonizmu u sportowców.

Hipoteza2: Komunikaty perswazyjne indukujące nadzieję na sukces powodują wzrost poziomu nadziei na sukces u sportowców.

Procedura: Badanie przeprowadzono w sposób indywidualny, podczas dwóch spotkań z psychologiem. Miały one miejsce w siedzibie klubu na terenie województwa lubelskiego, w okresie od stycznia do marca 2020 roku. Kwestionariusze były wypełniane metodą papier–ołówek. Badaniem objęto 20 sportowców. Każdy zawodnik został poinformowany o anonimowości badania, naukowym charakterze przeprowadzanych analiz oraz o możliwości wycofania się z udziału w badaniu na każdym jego etapie. Zawodników poinformowano również o ochronie danych osobowych oraz poufności uzyskanych wyników. Badani na każdym spotkani po wyrażeniu zgody na udział w badaniu, otrzymywali narzędzie pomiarowe oraz instrukcję. Czas jednego spotkania trwał ok. 45 minut.

Struktura spotkań z zawodnikami:

– Pierwsze spotkanie: zawodnicy wypełniali Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie. Potem psycholog przekazywał zawodnikowi komunikaty perswazyjne indukujące perfekcjonizm: Trzeba być coraz lepszym. Wymagaj od siebie więcej. Nawet niewielka pomyłka wpływa negatywnie na cały wynik. Proszę, daj z siebie wszystko. Powinieneś wysoko stawiać sobie poprzeczkę. Następnie badany zawodnik ponownie wypełniał Kwestionariusz Perfekcjonizmu w Sporcie.

– Drugie spotkanie: zawodnicy wypełniali Kwestionariusz Nadziei na Sukces. Potem psycholog przekazywał zawodnikowi komunikaty perswazyjne indukujące nadzieję na sukces: Często ćwiczysz. Masz duże doświadczenie treningowe. Stale odnosisz sukcesy. Masz wszystko, aby osiągnąć dobry wynik. Następnie badany zawodnik ponownie wypełniał Kwestionariusz Nadziei na Sukces.

Grupa badana: W badaniu wzięli udział piłkarze nożni, którzy uprawiają sport w sposób profesjonalny. Dobór grupy badanej miał charakter celowy. Kryteria doboru dotyczyły wieku, płci oraz profesjonalnego uprawiania sportu. Na podstawie tego osobami badanymi mogli zostać pełnoletni mężczyźni, którzy wyczynowo trenują sport. W badaniu wzięło udział 20 profesjonalnych piłkarzy nożnych (wiek: M = 24,91; SD = 2,48).

Wyniki

W przedstawionym badaniu zastosowano metodę badawczą pre-test i post-test. Ze względu na brak rozkładu normalnego w 3 z 4 wyników, z wyjątkiem pomiaru nadziei na sukces przed i po zastosowanych komunikatach perswazyjnych, oraz niską liczebność grupy badanej (N = 20) do pomiaru skuteczności manipulacji użyto nieparametrycznego testu par Wilcoxona.

Tabela 1. Wyniki testu normalności rozkładu Shapiro-Wilk dla uzyskanych wyników

Tabela 2. Rangowanie uzyskanych wyników

Analiza statystyczna wykazała istotny statystycznie wzrost wyniku poziomu perfekcjonizmu w sporcie i nadziei na sukces po zastosowaniu manipulacji w postaci komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces, wybranych przez sędziów kompetentnych w pierwszym etapie badań.

Wielkość efektu została zmierzona poprzez współczynnik korelacji dwuseryjnej dla par dopasowanych i wynosi dla perfekcjonizmu r = –,56, a dla nadziei na sukces r = –,52.

Na podstawie przeprowadzonych analiz statystycznych można wnioskować, że wielkość efektu zastosowanych komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces jest średnia. Odbiór komunikatów perswazyjnych indukujących badane zmienne istotnie statystycznie podwyższa poziom zmiennej, której dotyczył komunikat. Zawodnik po usłyszeniu komunikatu perswazyjnego indukującego perfekcjonizm uzyskiwał wyższy poziom tej cechy. Sportowiec po odbiorze komunikatu perswazyjnego indukującego nadzieję na sukces otrzymywał wyższe nasilenie tej cechy w badaniu kwestionariuszowym. Obie hipotezy badawcze zostały potwierdzone.

Podsumowanie i dyskusja wyników

Celem przeprowadzonego badania było określenie siły efektu komunikatów perswazyjnych indukujących perfekcjonizm i nadzieję na sukces u sportowców.

Przeprowadzone procedury badawcze pozwoliły na uzyskanie komunikatów o charakterze perswazyjnym, które indukują perfekcjonizm i nadzieję na sukces. Sędziowie kompetentni uznali komunikaty: Trzeba być coraz lepszym, Wymagaj od siebie więcej, Nawet niewielka pomyłka wpływa negatywnie na cały wynik, Proszę, daj z siebie wszystko, Powinieneś wysoko stawiać sobie poprzeczkę jako komunikaty indukujące u odbiorców odczucie perfekcjonizmu. Jako komunikaty indukujące nadzieję na sukces zostały uznane przekazy: Często ćwiczysz, Masz duże doświadczenie treningowe, Stale odnosisz sukcesy, Masz wszystko, aby osiągnąć dobry wynik. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała istotny statystycznie wzrost poziomu perfekcjonizmu w sporcie (r = –,56) i nadziei na sukces (r = –,52) po zastosowaniu wyżej wymienionych komunikatów w stosunku do piłkarzy nożnych. Uzyskany w badaniu efekt określa się jako średni.

Perfekcjonizm w potocznym rozumieniu ma negatywne konotacje. Kojarzy się z nadmiernym skupieniem na własnej osobie oraz chęcią odniesienia sukcesu za wszelką cenę. W badaniu sędziów kompetentnych największą liczbę głosów sędziów otrzymały komunikaty dotyczące negatywnego charakteru perfekcjonizmu. Sędziowie uznali, że komunikaty uwzględniające presję doskonałości, stale rosnących wymagań i obawy przed porażką mają najbardziej perswazyjne właściwości. Przy wyborze komunikatów indukujących nadzieję na sukces sędziowie wybrali komunikaty związane z przekonaniem o umiejętności znajdowania rozwiązań, czyli wyrażenia podkreślające świadomość własnych kompetencji oraz doświadczenia działań prowadzących do osiągnięcia wybranego celu. Na podstawie badań Kota i Zaleszczyk (2015) można wnioskować, że nadzieja na sukces jest kojarzona z pozytywnymi emocjami, które motywują jednostkę do aktywnego poszukiwania różnych rozwiązań.

Podczas przeprowadzonego badania sportowcy doświadczyli bodźców słuchowych w postaci komunikatów werbalnych psychologa. Zawodowi sportowcy posiadają zdolność szybkiego reagowania na doświadczane bodźce, potrafią utrzymywać wysokie tempo wykonywanych czynności oraz dokonywać zmian zachowania w odpowiedzi na doświadczanie nowych bodźców. Uznaje się ich za grupę posiadającą umiejętność elastycznego zachowywania się oraz często wykazującą się plastycznością intelektualną (Muniowska, 2006). W przeprowadzonych wcześniej badaniach badani sportowcy uzyskali ponadprzeciętny wynik (M = 16,74; SD = 1,56) poziomu zdolności do reagowania na bodźce o charakterze zmysłowym o niskiej wartości stymulacyjnej (Sękowski, Berej, 2019).

Badanie obejmowało profesjonalnych zawodników, którzy są przyzwyczajeni do odbioru komunikatów werbalnych w drużynie i podczas oddziaływań szkoleniowych. Użyte komunikaty perswazyjne miały formę bezpośrednich zwrotów do zawodników, które są naturalne dla sportowców z powodu wieloletniej współpracy z trenerami. Profesjonalni sportowcy są bardziej zorientowani na zdobywanie sukcesów oraz osiąganie zamierzonych celów niż zawodnicy o niższej klasie (Turosz, Storto, 2002).

Zawodowych sportowców uznaje się za osoby utalentowane sportowo. Dzięki właściwej motywacji, uporowi w dążeniu do celu, wytrzymałości, pewności siebie, wierze w swoje zdolności możliwe jest należyte zaangażowanie się ich w podejmowane czynności (Sękowski, Bilyakovska, 2011).

Psycholog pracujący ze sportowcami jest uznawany za specjalistę, który przewodzi spotkaniom grupowym z drużyną lub prowadzi konsultacje indywidualne z zawodnikami. Psycholog ze swoim autorytetem i zaufaniem jest odbierany przez zawodników jako członek sztabu szkoleniowego. Skoncentrowanie podczas procesu szkoleniowego, wytrwałe dążenie do celów oraz brak poczucia zagrożenia są cechami zauważonymi w badaniach psychologicznych wśród sportowców różnych dyscyplin (Nocoń, 2006). Badani sportowcy otrzymane komunikaty perswazyjne mogli potraktować jako wskazówki pomocne przy ponownym wypełnieniu kwestionariusza. Badania przeprowadzone przez Turosz (2003) wykazały, że około 70% zawodników, niezależnie od uprawianej dyscypliny sportowej, preferuje zadaniowy styl radzenia sobie ze stresem. Nadmierne skupienie na własnych emocjach lub unikowy sposób radzenia sobie z zadaniami uniemożliwiłyby zawodnikom efektywne odbieranie bodźców. Wysoki poziom temperamentalnej aktywności zawodników sportowych może stanowić postawę ich ukierunkowania na zadania (Blecharz, Siekańska, 2012).

Ograniczenia badań, sugestie przyszłych badań i implikacje praktyczne

Największym ograniczeniem przeprowadzonych badań jest wielkość badanej próby. Badana grupa stanowi grupę trudnego dostępu, lecz badanie z udziałem większej grupy zawodników, reprezentujących różne dyscypliny sportowe, mogłoby stanowić podstawę ciekawych obserwacji. Kolejnym ograniczeniem przeprowadzonych badań jest charakter zastosowanych komunikatów perswazyjnych, które ujmowały perfekcjonizm o charakterze negatywnym oraz przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań. Zawodowi piłkarze nożni są przyzwyczajeni do odbierania bezpośrednich komunikatów werbalnych od członków drużyny lub sztabu szkoleniowego. Istnieje prawdopodobieństwo, że doświadczenie pierwszego badania miało wpływ na przebieg drugiego pomiaru. Uzyskane wyniki przedstawiają wyłącznie efekt odbioru werbalnych komunikatów przez zawodników, co nie można uogólnić na odbieranie przez nich bodźców perswazyjnych o innej modalności zmysłowej. Zwiększenie próby badanych sportowców zweryfikowałoby wyniki otrzymane w ramach omawianych badań. Kolejne badania powinny obejmować sportowców uprawiających bardziej zróżnicowane dyscypliny sportowe, z różnymi stażami treningowymi, z podziałem na kryterium płci i wieku. W przyszłości warto poddać badaniu odbiór perswazyjnych komunikatów za pomocą innych zmysłów, np. wzroku, oraz o różnym charakterze przekazu. Sugestią na przyszłość jest określenie wpływu nadawcy komunikatu perswazyjnego na poziom badanych zmiennych.

Uzyskane wyniki warto wykorzystać we współpracy zawodników z trenerami. Na podstawie przeprowadzonego badania można wnioskować, jak ważny jest charakter komunikatów stosowanych wobec zawodników przez osoby z nimi współpracujące, szczególnie w relacji jednokierunkowej jak trener – zawodnik. Komunikacja perswazyjna wydaje się najskuteczniejsza, kiedy jej nadawcą jest lubiany ekspert w określonej dziedzinie, wypowiadający się bezpośrednio do odbiorcy. Trener chcący wpływać swoimi wypowiedziami na przekonania lub zachowania zawodników powinien być autorytetem w uprawianej dyscyplinie, wypowiadać się bezpośrednio do zawodników oraz cieszyć się ich uznaniem lub sympatią.

Literatura cytowana

Blecharz, J., Siekańska, M. (2012). Wykorzystanie diagnozy temperamentu w opracowaniu indywidualnego treningu mentalnego na przykładzie zawodników klasy światowej. Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 37, 110–118.

Derbis, R., Jędrek, K. (2010). Poczucie jakości życia a osobowość sportowców dyscyplin indywidualnych i zespołowych. Przegląd Psychologiczny, 53(1), 9–32.

Francuz, P. (1999). Powtarzanie informacji w środkach masowego komunikowania: przegląd badań psychologicznych. W: P. Francuz (red.), Psychologiczne aspekty odbioru telewizji (s. 79–97). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Gabryś, T. (2011). Talent sportowy. Od doboru do indywidualnej ścieżki rozwoju. Kraków: Ogólnopolska Konferencja Szkoleniowa Trenerów Pływania.

Glapa, A., Bronikowski, M. (2014). Sport jako forma dążenia do perfekcjonizmu. Zeszyty Naukowe WSKFiT, 9, 37–41.

Gould, D., Dieffenbach, K., Moffett, A. (2002). Psychological characteristics and their development in olympic champions. Journal of Applied Sport Psychology, 14(3), 172–204.

Kot, P., Zaleszczyk, A. K. (2015). Nadzieja na sukces a trudności w podejmowaniu decyzji zawodowych. Roczniki Psychologiczne, 18, 599–609.

Loza, O. (2014). Perfekcjonizm jako dążenie do doskonałości: definicje, typologie, modele. Studia Humanistyczne AGH, 13(3), 259–269.

Łaguna, M. (2010). Przekonania na własny temat i aktywność celowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Łaguna, M., Trzebiński, J., Zięba, M. (2005). Kwestionariusz Nadziei na Sukces. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Muniowska, J. (2006). Temperament hokeistów na trawie. Zeszyty Metodyczno-Naukowe, 21, 187–195.

Nocoń, M. (2006). Analiza psychologiczna młodych tenisistów ziemnych. Zeszyty Metodyczno-Naukowe, 21, 137–145.

Paluchowski, W.J. (1994). Komunikacja perswazyjna a reklama. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 56(2), 113–124.

Sękowski, A. (2009). Wybitne zdolności – wyjątkowość czy codzienność. Czasopismo Psychologiczne, 15(1), 79–88.

Sękowski, A. (2012). Osiągnięcia człowieka jako przedmiot badań psychologicznych. W: I. Ulfik-Jaworska, A. Gała (red.), Dalej w tę samą stronę. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Marii Braun-Gałkowskiej (s. 491–500). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Sękowski, A., Berej, M. (2019). Temperament i inteligencja emocjonalna sportowców dyscyplin indywidualnych i zespołowych. Czasopismo Psychologiczne, 25(1), 7–15.

Sękowski, A., Bilyakovska, O. (2011). Zdolności człowieka jako wymiar psychologiczny. Języki Obce w Szkole, 1, 18–24.

Sękowski, A., Siekańska, M., Klinkosz, W. (2009). On Individual Differences in Giftedness. W: L.V. Shavinina (red.), International Handbook on Giftedness (s. 467–485). New York: Springer Verlag.

Siekańska, M. (2013). Talent sportowy – psychologiczne i środowiskowe uwarunkowania rozwoju uzdolnionych zawodników. Kraków: Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha.

Siekańska, M., Sękowski, A. (2006). Job satisfaction and temperament structure of gifted people. High AbilityStudies, 17, 75–87.

Snyder, C.R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and empirical associations between goal directed thinking and life-meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401–421.

Szczucka K. (2010). Polski Kwestionariusz Perfekcjonizmu Adaptacyjnego i Dezadaptacyjnego. Psychologia Społeczna, 5, 1(13), 71–95.

Turosz, M. (2003). Temperament a style radzenia sobie ze stresem w dyscyplinach indywidualnych i zespołowych. W: T. Rychta, M. Gruszkowska (red.), Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fizycznej (t. 4, s. 84–90). Warszawa: Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej.

Turosz, M., Storto, M. (2002). Profil i struktura osobowości, agresji i motywacji sportowej reprezentantek Polski w piłce nożnej. Sport Wyczynowy, 7–8, 33–40.

Trzebiński, J., Zięba, M. (2003). Kwestionariusz Nadziei Podstawowej – BHI-12. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Waleriańczyk, W. (2016). Kwestionariusz perfekcjonizmu w sporcie. Warszawa: Wydział Psychologii UW.

Waleriańczyk, W., Stolarski, M. (2016). Kwestionariusz perfekcjonizmu w sporcie – konstrukcja i walidacja narzędzia psychometrycznego. Psychologia – Etologia – Genetyka, 34, 55–65.