spraw. Dorota Suwalska-Barancewicz Sprawozdanie z XXXV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego Psychologia w zmieniającym się świecie (Bydgoszcz, 18-21 września 2014 roku)

Polskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 3, s. 411-416

Sprawozdanie z XXXV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego Psychologia w zmieniającym się świecie (18-21 września 2014, Bydgoszcz) W dniach 18-21 września 2014 roku odbył się w Bydgoszczy XXXV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego nt. Psychologia w zmieniającym się świecie. Współorganizatorem tego Zjazdu był Instytut Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Komitet Programowy liczył 29 osób – najwybitniejszych psychologów w Polsce. Przewodniczącym Komitetu Programowego był prof. dr hab. Janusz Trempała, a Przewodniczącą Komitetu Organizacyjnego – dr hab. Małgorzata Basińska, prof. UKW. Wiodącą tezą Zjazdu było stwierdzenie, że psychologia stale się zmienia w zmieniającym się świecie, a wraz z nim człowiek – jego funkcjonowanie i rozwój, a także sytuacja społeczna, w jakiej żyje na co dzień. W efekcie przemian cywilizacyjnych ostatniego stulecia przeobrażeniu ulega jego środowisko życia i sytuacja psychologiczna. Stale rozwijająca się technologia i postępy w zakresie metodologii stwarzają z kolei nowe możliwości badania zjawisk i funkcji psychicznych, co wskazuje, że zmianom podlegają też sposoby badania ludzkiego zachowania. Zmienność jest zatem wpisana zarówno w historię myśli psychologicznej, jak i otwierające się przed nią perspektywy. Refleksja nad obecnym stanem psychologii oraz wielość spojrzeń i sposobów ujęcia zmieniającej się tejże dyscypliny sprawiły, że tematyka konferencji zainteresowała ponad 820 specjalistów z całego kraju. Wybitni polscy specjaliści w ciągu czterodniowych obrad dyskutowali na wiele ważnych i znaczących tematów. Wśród nich na uwagę zasługuje problem społecznych zmian, który niesie za sobą zagrożenia dla realizacji potencjału człowieka, stwarza niepewność w obszarze pełnionych przez niego ról, czy też naraża na dysfunkcje w zakresie relacji interpersonalnych i życia rodzinnego. To rozregulowanie norm zachowania społecznego wskazuje na zapotrzebowanie na pomoc i opiekę psychologiczną, która ma na celu poprawę dobrostanu i jakości życia człowieka. Szczególne miejsce w  dyskusjach badaczy zajęła także stale rozwijająca się metodologia, pozwalająca na coraz precyzyjniejsze rejestrowanie oraz analizę zachowań człowieka. Postęp technologiczny stworzył ponadto nowe możliwości w zakresie pomiaru warunków zachowania i rozwoju człowieka, tj. np. sekwencjonowania genów czy obrazowania przebiegu procesów mózgowych. Kluczową jednak kwestią była refleksja nad unormowaniem prawne-

go statusu zawodu psychologa oraz kształcenia studentów psychologii. Na Zjeździe podjęto Uchwałę w sprawie regulacji wykonywania zawodu psychologa w Polsce (opublikowaną w niniejszym numerze Polskiego Forum Psychologicznego), którą podpisało kilkuset uczestników Zjazdu, w tym wybitni profesorowie, m.in. Jan Strelau (członek rzeczywisty PAN, były wiceprezes PAN), Janusz Reykowski (członek rzeczywisty PAN), Jerzy Brzeziński (członek rzeczywisty PAN, członek CK ds. TiSN), Dariusz Doliński (członek korespondent PAN), Edward Nęcka (członek korespondent PAN), Bogdan Wojciszke (członek korespondent PAN), Piotr Oleś (przewodniczący Komitetu Psychologii PAN), Bogdan Zawadzki (członek CK ds. TiSN), Maria Lewicka (członek KEJN) i in. Tegoroczną edycję konferencji swoim patronatem objęli: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego – prof. dr hab. Lena Kolarska-Bobińska, Wojewoda Kujawsko-Pomorski – Ewa Mes, Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego – Piotr Całbecki, Prezydent Bydgoszczy – Rafał Bruski oraz JM Rektor UKW prof. dr hab. Janusz Ostoja-Zagórski. Uroczysta inauguracja konferencji odbyła się w Teatrze Polskim. Uczestników powitał prof. dr hab. Janusz Trempała, który jako Przewodniczący Komitetu Programowego i Dyrektor Instytutu Psychologii UKW zarysował założenia programowe XXXV Zjazdu Naukowego PTP. W swoim wystąpieniu inauguracyjnym Profesor podkreślił potrzebę dyskusji nad dobrą teorią oraz dobrą praktyką psychologiczną. Oficjalnego otwarcia Kongresu dokonała Przewodnicząca Polskiego Towastrona 412

rzystwa Psychologicznego – dr Małgorzata Toeplitz-Winiewska. Głos zabrał również prof. Włodzisław Duch – podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Wojewoda Kujawsko-Pomorski – Ewa Mes oraz Prezydent Bydgoszczy – Rafał Bruski. Wykład inauguracyjny pt. Po co psychologia wygłosił prof. Jerzy Brzeziński. W swoim wykładzie nawiązał do stanu obecnej nauki w Polsce oraz omówił różnorodne przeszkody i zagrożenia, wynikające z funkcjonowania polskiego systemu szkolnictwa wyższego. Przestrzegł przed uprawianiem pseudonaukowej psychologii, która nie ma nic wspólnego z wiedzą naukową, wskazując na potrzebę rzetelności zarówno w teorii, jak i praktyce psychologicznej. Program XXXV Zjazdu PTP zawierał bogatą ofertę, atrakcyjną zarówno dla badaczy, jak i praktyków. Podczas czterodniowych obrad konferencyjnych, poza wykładem inauguracyjnym, odbyło się 11 wykładów plenarnych, 72 sympozja naukowe, 7 dyskusji panelowych, 25 sesji tematycznych, 8 sesji plakatowych oraz 14 warsztatów praktycznych. Pierwszego dnia konferencji wykład plenarny wygłosił Jürgen Margraf (Uniwersytet w Bochum) Przewodniczący Niemieckiego Towarzystwa Psychologicznego, który przybliżył uczestnikom Kongresu aktualne dokonania niemieckiej psychologii. W  tym dniu odbyło się 10 sympozjów naukowych oraz 6 sesji tematycznych. Prezentowane podczas sympozjów i  sesji tematycznych referaty dotyczyły zagadnień stresu, wartości osobistych, empatii w relacjach społecznych. Podjęto również problematykę jakości ży-

cia w pracy i poza nią, funkcjonowania w zawodach wysokiego ryzyka czy też zarządzania i moralności oraz etyki w  organizacjach. Omówiono ponadto zagadnienia z psychologii religii, sportu oraz poradnictwa psychologicznego w szkołach artystycznych. Szczególnym zainteresowaniem cieszyło się sympozjum naukowe zorganizowane przez prof. Stanisława Kowalika, poświęcone dorobkowi prof. Kazimierza Obuchowskiego, emerytowanego profesora UKW w Bydgoszczy, zmarłego niedawno członka Komitetu Honorowego Zjazdu. Drugi dzień obrad konferencyjnych rozpoczął się dwoma wykładami plenarnymi. Prof. Shalom H. Schwartz z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie przedstawił przegląd badań na temat relacji między wartościami i zachowaniem w perspektywie wielokulturowej, natomiast wykład prof. Małgorzaty Kościelskiej z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego dotyczył infantylnej, niedojrzałej osobowości – charakterystycznej dla naszych czasów i powiązanej z warunkami życia społecznego. W części popołudniowej wykład przedstawiła także prof. Małgorzata Kossowska z Uniwersytetu Jagiellońskiego na temat motywacyjnych źródeł uprzedzeń. Profesor skupiła się na poszukiwaniu porządku w otaczającej nas rzeczywistości oraz na ważnych mechanizmach pośredniczących między potrzebą posiadania wiedzy „pewnej” a uprzedzeniami. Drugi z wykładów w tej części programu tego dnia przedstawili Rainer Riemann, Martin Diewald i Frank M. Spinath z Uniwersytetu w Bielefeld. Był on poświęcony aktualnym badaniom nad zachowastrona 413

niem bliźniąt, rozwojem ich kariery zawodowej i postrzegania jakości życia. Program drugiego dnia Zjazdu obejmował także 24 sympozja, 6 sesji tematycznych, 5 warsztatów, 3 dyskusje panelowe (w tym jedną sponsorowaną) oraz 4 sesje plakatowe. Problematyka poruszana podczas sympozjów obejmowała między innymi: terapię PTSD, metody neuroobrazowania, osiągnięcia psychologii sportu, pracy i organizacji oraz psychologii lotniczej. Przedmiotem zainteresowań były również problemy diagnozy psychologicznej i psychoterapii, psychologii twórczości i zagadnienia innowacyjności  w edukacji. Podjęto także problematykę bliskich związków intymnych i przeobrażeń rodziny w dobie postmodernizmu. W ciągu sześciu oferowanych tego dnia sesji tematycznych uczestnicy konferencji zastanawiali się między innymi nad kwestią pomiaru w psychologii, w tym adaptacją kulturową narzędzi pomiarowych, problemami psychospołecznymi osób chorych somatycznie oraz szansami i ograniczeniami rozwoju w okresie senioralnym. Drugiego dnia obrad przeprowadzono również 5 interesujących warsztatów doskonalących umiejętności terapii poznawczej opartej na uważności, umiejętnościach przydatnych w pracy z dziećmi w toku Dialogu Motywującego oraz omówiono kwestie psychologicznych badań dla kierowców. Pozostałe 2 warsztaty poświęcone były ćwiczeniom uwalniającym napięcie ciała spowodowane traumą (TRE) oraz narzędziom do badania rozwoju i inteligencji małych dzieci. Interesującymi w tym dniu wydarzeniami przygotowanymi dla uczestników konferencji były również dys-

kusje panelowe. Prof. Jan Strelau ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie poprowadził dyskusję nad determinantami różnic indywidualnych i konstruktami wykorzystywanymi do ich opisu, użytecznymi dla diagnozy psychologicznej, nad ich rolą jako predyktorów zachowania i  jego patologii. Z kolei dyskusja prowadzona przez dra hab. Grzegorza Króliczaka z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu poświęcona była zagadnieniu aktywności mózgu oraz dotychczasowego wkładu neuroobrazowania funkcjonalnego dla zrozumienia zachowań ludzkich. Ponadto w drugim dniu Kongresu firma Partner in Business Strategies (PBS) zaprezentowała możliwości wielopoziomowej i interdyscyplinarnej współpracy przy realizacji badań naukowych. W godzinach popołudniowych odbyły się również sesje plakatowe, które były poświęcone problemom młodych dorosłych, a mianowicie relacjom w rodzinie i pracy oraz kwestiom diagnozy i metodologii badań psychologicznych. Podczas trzeciego dnia Kongresu odbyły się cztery wykłady plenarne, 24 sympozja, 7 sesji tematycznych, 5  warsztatów, 3 dyskusje panelowe oraz 4 sesje posterowe. Wykład plenarny dr hab. Marioli Łaguny z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II poświęcony był zasobom osobistym w realizacji celów. Wykładowczyni przeanalizowała czynniki sprzyjające efektywnemu funkcjonowaniu i rozwojowi osobistemu w nurcie psychologii pozytywnej. Wykład plenarny prof. Stanisława Kowalika z Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu dotyczył konfrontacji globalizacyjnego ładu społecznego z psychologiczną strona 414

koncepcją rozwoju człowieka. Profesor w swoim wystąpieniu dokonał przeglądu dotychczasowych badań psychologicznych poświęconych tej problematyce oraz omówił oddziaływanie ładu globalizacyjnego na zmiany w funkcjonowaniu psychologicznym ludzi. Popołudniowe wykłady plenarne dotyczyły neuromodulacji w leczeniu schorzeń sfery psychicznej oraz rozważaniom nad ich miejscem w psychologii. Pierwszy z wykładów – prof. Marka Harata z Kliniki Neurochirurgii 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w  Bydgoszczy dotyczył neuromodulacji w schorzeniach, takich jak np.: choroba Parkinsona, padaczka, bóle neuropatyczne, zespół obsesyjno-kompulsyjny, depresja, zespół Tourette’a, uzależnienia. Profesor przedstawił fascynujące efekty neurochirurgicznego leczenia przypadków w swojej pracy zawodowej, natomiast prof. Maria Lewicka z Uniwersytetu Warszawskiego swój wykład poświęciła zagadnieniu miejsca w psychologii, analizując między innymi wyniki badań empirycznych, podkreślające istotę więzi z miejscem i jej znaczenie dla dobrego funkcjonowania człowieka. W trzecim dniu obrad odbyły się 3  dyskusje panelowe poświęcone zagadnieniom agresji, uniwersalności zasad zachowania ludzkiego i tożsamości zawodowej psychologów. Poprowadzili je profesorowie: Janusz Reykowski z Polskiej Akademii Nauk, Zbigniew Spendel z Uniwersytetu Śląskiego w  Katowicach oraz dr Małgorzata Toeplitz-Winiewska, Przewodnicząca ZG PTP. Tematyka sesji, które odbyły się trzeciego dnia Kongresu, obejmowała zagadnienia związane z deficytem więzi, kwestie moralności i funkcjono-

wania emocjonalnego oraz przejawy i skutki psychospołeczne globalizacji, a także problematykę analizy danych w  psychologii. Sesje plakatowe natomiast koncentrowały się wokół kluczowych aspektów psychologii pracy i procesów poznawczych w diagnostycznych i terapeutycznych kontekstach. Trzeciego dnia konferencji odbyły się także warsztaty poświęcone metodom psychoterapii, doskonaleniu umiejętności terapeutycznej relacji, wpływowi reklamy na rozwój dzieci w  wieku przedszkolnym, strategiom rozstrzygania dylematów etyczno-zawodowych w psychologii oraz wybranym problemom psychologicznym pacjentów onkologicznych. Ostatni, czwarty dzień konferencji rozpoczęły dwa interesujące wykłady plenarne. Jeden z nich, wygłoszony przez prof. Dariusza Dolińskiego ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu, poświęcony był badaniom Stanleya Milgrama i ich znaczeniu dla psychologii społecznej. Słynny eksperyment S. Milgrama na temat posłuszeństwa wobec autorytetu zajmuje szczególne miejsce wśród eksperymentów psychologicznych i jest najszerzej opisywanym i najczęściej przywoływanym badaniem w psychologii społecznej. Prof. D. Doliński dokonał próby alternatywnego wyjaśnienia mechanizmu wpływu autorytetów na zachowania osób badanych. Drugi z wygłaszanych tego dnia wykładów dotyczył neuronauki we współczesnej psychologii. W swoim wykładzie dr hab. Michał Harciarek, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, podjął próbę obrony tezy, traktującej neuronaukę jako możliwość bardziej wnikliwego poznania mechanizmów strona 415

kontrolujących ludzkie zachowania. Przedstawił przykłady badań z zastosowaniem neuroobrazowania, których wyniki w istotny sposób przyczyniły się do lepszego zrozumienia procesów psychologicznych. Na sympozjach i sesjach tematycznych poruszano zagadnienia dotyczące aktywności politycznej, psychologii bezpieczeństwa, problemów rehabilitacji i funkcjonowania osób starzejących się. Dyskutowano także kwestie odnoszące się do wyzwań kobiecości i funkcjonowania rodziny w okresie okołoporodowym. Podobnie jak w poprzednich dniach konferencji, również w dniu ostatnim, odbyły się warsztaty poświęcone relacji przeniesieniowo-przeciwprzeniesieniowej jako podstawie procesu diagnostycznego, problemowi stalkingu z perspektywy sprawcy i ofiary, superwizji jako diagnozy nieświadomej komunikacji terapeuta-pacjent oraz pracy z przedmiotem jako narzędziem trenerskim. Ponadto w trakcie Zjazdu odbyło się zebranie Zarządu PTP i posiedzenie Sądu Koleżeńskiego PTP. W czasie Kongresu wydarzeniom naukowym towarzyszyły również liczne wydarzenia społeczne, o charakterze organizacyjnym, integracyjnym i kulturalnym, pozwalające nawiązać kontakty towarzyskie, sprzyjające wymianie myśli, idei oraz doświadczeń z innymi badaczami. Pierwszym z nich było przyjęcie powitalne dla osób obecnych na Zjeździe, które odbyło się w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Ważnym wydarzeniem była także uroczysta kolacja, którą Rektor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego podjął członków Komitetu Honorowego, Programowego i Organizacyjnego oraz

gości Zjazdu. Drugi dzień obrad zakończył się bankietem w specyficznej scenerii „ogrodowego namiotu” i przy dźwiękach standardów muzyki bluesowo-jazzowej w wykonaniu Eliasz Orchestra, prowadzonej przez czołowego w kraju perkusistę jazzowego – Józefa Eliasza. Trzeciego dnia obrad odbyło się wieczorne spotkanie w klubie muzycznym Eljazz przy Starym Rynku w Bydgoszczy. Było ono poświęcone życiu i twórczości prof. dr hab. Kazimierza Obuchowskiego, który ostatnie lata pracy naukowej spędził w Instytucie Psychologii UKW. Wzięli w nim udział pierwsi i ostatni uczniowie prof. K. Obuchowskiego. To tylko niektóre z imprez towarzyszących, w których brali udział uczestnicy Zjazdu. XXXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Psychologicznego dostarczył uczestnikom wiele satysfakcji – wynikającej zarówno z możliwości zaprezentowania koleżankom i kolegom swego dorobku, jak i szansy zapoznania się z dokonaniami innych wybitnych psychologów, nie tylko polskich. Pojawiające się niekiedy uczucie niedosytu wywołane m.in. koniecznością codziennego dokonywania czasami trudnych wyborów spośród wielu oferowanych wydarzeń naukowych i kulturalnych, może stanowić zachętę do udziału w kolejnym, XXXVI Zjeździe, największego i najważniejszego w Polsce Kongresu Psychologów. XXXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Psychologicznego po raz kolejny stał się okazją do ożywionych dyskusji naukowych oraz inspiracją nie tylko do wspólnego poszukiwania odpowiedzi na intrygujące psychologów problemy naukowe i zawodowe, ale również integracji środowiska. strona 416

Uroczystego podsumowania i zamknięcia XXXV Zjazdu Naukowego PTP dokonali: Przewodniczący Komitetu Programowego – prof. dr hab. Janusz Trempała, Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego – dr hab. Małgorzata A. Basińska, prof. UKW oraz Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Psychologicznego – dr Małgorzata Toeplitz-Winiewska, którzy podziękowali uczestnikom za aktywny udział w tym ważnym i cyklicznym wydarzeniu naukowym. Przewodnicząca PTP podziękowała Organizatorom za ogromny trud włożony w przygotowanie XXXV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, oceniając bardzo wysoko prace obu Komitetów – programowego i organizacyjnego oraz zaprosiła na kolejne spotkanie naukowe, które odbędzie się w 2017 roku. Dorota Suwalska-Barancewicz